Conferéncia

 L'expo "le Camins de Trobar du CIRDOC Béziers est arrivée aujourd'hui à Nîmes dans le cadre du festival RITTM 2023, celui-ci à été créé dans le but de faire connaître au plus grand nombre l'histoire des cheminements de la langue occitane par le biais de la période sur la Fin Amor. Elle reste exposée à la bibliothèque de carré d'art jusqu'au 1er juillet. Une première conférence Tout public est le 17 juin à 16h au grand auditorium de carré d'art : "l'inspiration des troubadours dans le monde : entre France et Cuba" par Matthieu Poitavin et Yanira Martinez Arango, cubaine ethnomusicologue.

Indiana Jones V2

 

 

Indiana Jones

Cantèt lo telefonet. Aqueu ser d’aquí aviáu enfin recebut de nòvas de tu. Ère dins una forèst estrangièra e se podiam pas sonar. Menave una còla de toristas. Menar de toristas èra mon mestier. Eriam dins una selva bèla. Quant d’ans d’abscéncia sensa ren saupre de tu ? La nòva disiá qu’aviás agantat la malautiá. Ieu, qu’aviáu crenta de te parlar, en causa dau vueje que m’aviás laissat, me passejave ambe mei toristas dins lo lorditge dei baus e deis aubres gigantàs… La soleta causa que poguère comprene es : « malauteje, tourno me souna. » Èra marcat en grafía texto. Ai davalat mai lèu de l’escorreguda que non pas leis autres. Ai laissat mon cambarada guide faire son mestier e ai fugit. Ai inventat una urgéncia, sabe pas que. Qu’urgéncia li aviá.  A la davalada, lo menut trapaire passava mau : saucissas grasilhadas, mergués, bananas e chocolat, tot aquò vai ben per leis escots, pas per lei jovents de trenta ans. Aviam manjat dins una bauma ambe la toristalha.  Òc, èra una jornada dei bònas, de segur ! Mai per lei toristas ! Pasmens, sabe ben, ieu, que fai ben quatre ans qu’espère plus ren de la vida, franc de traucar de baumas, de camins, e de rescontrar de lengas amagadas mai preciosas que dison l’aiga, l’èrba, lei pèiras, e leis aubres.  Mai lo sensuau. Fau-ti ne’n parlar ? Ont a passat lo sensuau ? Quora m’entorne a la vila, i es pas plus. Alora ensajère de te tocar, dos ans puei. Dos ans. Tant qu’aquò ? Te tocar ambe lo telefonet. Sabe pas se lo jòc de mòt foncciona. Sota lo tibanèu (aquela comunicacion de l’estrangier anava me costar un braç) cerquère ton pichon nom dins lo repertòri. Lo malhum passèt. Avèm parlat ambe lo mistèri dei letras texto. Èra lo solet biais de charrar e per ieu de pas… coma dire… enfin… m’as comprés ! Mai çò que te dise, es que ta malautiá - e mai se la vida nos dessepara - l'aviáu sentida. Ben avans la comunicacion per telefonet. L'aviáu sentida. Car per tu, ai "lo forfach illimitat"... Dins la selva, dins lo trin, d'en pertot, se se podèm pas parlar dins la vida, ai ta votz dins lo trauc de l'aurilha. Lo blu tooth etèrne que me quitarà pas jamai. Quora tornarai de la selva, m'as prepausat de venir bèure un còp au tieu. M'as indicat l'estànci, teis entressinhas. Per charrar de ta malautiá. Dins ma vila de T... S'ai lo coratge de traucar la jungle, d'aparar de lengas amenaçadas e de sempre me ne’n sortir, sabe pas, pasmens, s'aurai lo vam de prene la veitura, me tancar dins ta carriera, e de montar dins ton nis per un chocolat ò un café.

Jungle d’Akela. 2006.

Empuries

 

Empuries

1.    Votz de Ferran :

Dempuei mon bac capite pas de me situir dins un domèni precís, cambie ma draia professionala sensa saupre onte vau. Çò que m’agrada, son lei gents. Ai un sens d’empatia grandaràs per l’autre. Sabe tot analizar deis èstres. Coma trabalhe a l’acuèlh d’un quatre estèlas a Empuries, pòde dire que m’engane jamai quora rescontre quauqu’un : tre que se presenta, sabe sa vida. Febrier. La temporada lenta  me dona lo temps de devinhar lei destins. Dins lo maubre dei corredors de l’Hostal SPA, arriba un òme de 80 ans, chauve, elegant, lo brocat sus leis espatlas, signa lo registre de  son doble nom de maridatge : Dombra-Còsta. Ieu, en fàcia, nos parpalhon, camiseta blanca, rintre lei donadas bancàrias en m’avisant que lo torista ven aicí a cada vacança d’ivèrn. Me vese a la plaça d’aqueu borgés: lei banhs, l’odor dau sabon deis augas, la cascadeta per l’esquina, lo borbolh per lei pès, lo sauna, la docha d’aiga cauda seguida de la docha jalada. Pauret, siáu pas nascut dins l’opuléncia, ieu. Lei suenhs que se tròban dins un bastiment a despart sus la plaja me son estrangiers. Pique lo pichon nom de la segonda persona – Rafèu – en demandant:

—  Arriba vòstre marit, sénher ?

— Arriba. Bricoleja dins La Polo un lume qu’a de mau a s’escantir.

— Anem. Vaquí lo pass electronic. Se volètz manjar au nòstre reservaretz avans sèt oras. Lo prendretz lo pichon desjunat ? 

— Nani. Lo prenèm a l’Escala, coma de costuma.

—  Cambra cent-una. Promier estanci.

2.    Votz de Jan

La cambra. Un  decòr marin. Lo plafond es de còrdas coma d’estacas per lei barcas. La mar se dona d’esperela quora  dubrisse lei fenèstrassas de la baia. Leis ersas que se retbalan plan planet sus la sabla ofrisson una odor de sau enebrianta. Tot es suau. Una laissa  encombrada de totei menas de libres encastra la tèsta de liech. M’escampe dins lei linçòus regdes. Prene lo plumon dins mei braç e lo potoneje. Lo crit d’un gabian rompt la scèna. Òm pica a la pòrta. Ara, vaquí Ferran (es ansin que se ditz l’òme de l’acuèlh) que porgís una botelha de Tramontana Macabèu. Ensaja de relucar. Tampe la pòrta de mei pès e li done vint euros. Zo ! Escapa ! Gramaci pasmens.

Au restaurant, partajem lei tapàs. Quora venèm aquí s’acostumam de causetas fòrça simplas mai inventivas: olivas farcidas amb anchòias, Césers fregits ambe lemon vèrd, anchòias de l’Escala, croquetas de gambajon iberic, croquetas de cambaròts, flor de ceba crostejanta, bendas de tautenas fregidas, ústrias ambe lach de tigre... A la lectura : una musica per leis uelhs e per lo ventre, una particion. Lo Rioja poderós dins la bula leugièra dau balon fa fremir. Nòstrei còrs calinhaires reviscolan puei marcham un pauqueton sus lo camin que mena ai roïnas anticas. Au luenh, relucam Escala assetats sus un banc. Lo vilatge penjat fa d’ulhadas de seis ostaus mesclats a la nuech que cabussa son mirau dins la mar negra. Nòstrei doas mans marcadas de tacas coma per de pergamins venós se mesclan.

3.    Votz de Ferran

Parcament. Uech oras. Au matin en arribant, remarque Rafèu assetat a la plaça passatgier coma aièr. Lo lume es adobat ? Gause a pron pena me sarar per ie demandar. Efiech Mona Lisa : leis uelhs negres de Rafèu me seguisson fins au bastiment coma aquelei de la Joconda. Davant la pòrta electrica arriba lo marit joiós, camina fins a la veitura en agitant de besicles:

— Rafèu ! Leis oblides sempre !

La Polo s’encamina sus la còsta.

Ieu, d’un biais veloce, vau au comptador de  l’acuèlh, verifique la factura sus l’ordenador qu’es a s’afichar sus l’ecran : lei reservacions per dos per lo SPA, lo restaurant, la cambra. Lo parèu es pron discret per pas se faire remarcar mai Rafèu Dombra Costa escantilha per son abscéncia. L’ai pas vist una solet còp se levar lo tafanari. A dormit dins sa cambra ? A dormit dins la veitura ? Se son disputats ? A l’atge de dormir dins un endrech tant freg ? Perqué lo vesèm jamai aqueu ? La discrecion fa la noblesa dei grands.

4.    Votz de Jan

Solelhàs. Sus lo pòrt de l’Escala, lei catalans son ja a la colacion. Ambe lo recaufament climatic sembla que siam en vacanças d’estiu. Biera e churros. Lei badaires passejan lo mantèu sota lo braç. Siam de Girona. Restam dins la ciutat medievala. Començam sempre lo viatge per una promièra pausa a Empuries e puei seguissèm la còsta. Retrobarem sus la fin Clapàs onte s’acabarà lo despaisament annadier. Enfin aplantats a una terrassa de café, remarque Ferran que fa mina de relucar lei logaments e lei vendas d’ostaus sus lei anoncias dei veirinas. Arriba d’un parking mai naut,  nos vira l’esquina mai nos seguís ambe testarditge.  Me lève. « Garda la taula, dise a Rafèu, n’ai pas per longtemps ». De colèra, me sarre de Ferran en pausant la man sus son espatla.

— M’avètz fach paur ! subresauta lo jovent.

— L’asard dei causas fa que nos retrobessiam aquí.

— Es ma pausa, bretoneja. Cerque un endrech per viure.

— Escotatz, jovent, m’avise que restatz tròp pròche de vòstrei practicas. Nos espiatz ?

— Vos jure qu’es una coïncidéncia… Coma vos disiáu : fasiáu pauseta.

— Una mieja ora que siam partits, prenètz de servici e siatz ja en pausa ? Ma fista. Vos vous dire ieu, se siatz curiós de la vida nòstra vos convide a prene un gòt : siam fòrça partejaires. Anem. Venèz parlar a mon òme mai mèfi ai mòts qu’emplegaretz. Vos faudrà pas tròp vos enfadar : es un vertadier sauvatge e lo vielhum l’arrenga pas…

5.    Votz de Ferran

Lo vese pas lo marit.

— A  lo bogre d’ase ! A ja partit ! Vos l’aviáu dich a la mendra contrariatat fugís. Ont a passat ? Ambe lo vielhum se pòu perdre…

Lo borgés jita una bilheta de vint euros sus la taula e se rònça cap a la sortida labirintica dau vilatge. Lo pegue. Se retrobam enfin en bas dau parcament en penda onte vese dau luenh la Polo que pica dau nas. En contra-jorn la siloèta de l’òme aimat, costat passatgier, lèst a partir, sembla esperar.

— Coquinàs ! A ja montat ! A besonh de son recapte per se rassegurar.

Me saluda. Me laissa en plan sus la davalada.  I a una mena d’esbleugiment degut au solèu d’en fàcia de mai que la Polo  blanca rebata fòrt. Bote mei mans en visièra per m’arrapar. Vonvoneja lo motor. Signe amistadós de la man. La veitura s’aluenha de ma curiositat.  La cara de Rafèu tusta contra lo fenèston. Pòde pas seguir, me prendrián per un caluc. M’entorne a Empuries.

Lo patron, un balés que vapòta, m’espèra e m’aganta per lo còl per me retbalar fins a son burèu. Me fau cridar que respècte pas leis oras dau servici donat, que serai obligat de compensar lo temps perdut per d’oras suplementàrias. Ieu, que siáu liure cope la paraula. Rai de l’autoritat ! La votz de mon patron es pas qu’un bruch de fons alora sensa vergonha li demande son vejaire sus Rafèu. D’esquina en agachant la mar m’apren  que lo parèu son de scenaristas famós. Rafèu a signat lei scenaris mai bèus per l’actritz Joseta Kroner. Cada an porgís un molon de libres per lei cambras e lei practicas pensant que lo monde e mai lei rics devon èstre ensenhats. Mai justament ai pas vist de cartons de libres aièr. Lo patron respond qu’ambe lo vielhum a degut oblidar.  Afortisse que Rafèu es pas sortit de sa veitura dempuei aièr mentre que son òme mena lo grand trin a l’ostalariá. Mistèri. S’enràbia lo patron, me tracta de fadat e me fot defòra en disent que ma curiositat me tugarà. Perde mon trabalh mai cacalasse : ai tota ma vida davant ieu. Aprene per lo personau que lo parèu a quitat l’ostalariá per abreujar lo sejorn.

— Ma fista ! M’an escapat !

E de bombir dins ma Fiat 500. 

6.    Votz de Jan

Lo Bolon. Meis uelhs se tancan sus la crotz de la glèisa Santa Maria que me permet de demandar perdon. Puei m’entòrne a la veitura, la clim poderosa se fa sentir de tròp. Rafèu sembla de dormir, tanca leis uelhs. Lo tòrne metre drech dins son sèti. Coma escupís, li frete lei bocas d’un kleenex. Quora dins una carriera estrecha : la FIAT 500 ! Non ! Es pas Dieu possible ! Quiche sec sus lo frin, cambie lei vitessas per prene un sens enebit. M’avise dei darniers jorns d’orror que vene de viure e lo desrevelh sembla una chauchavièlha. Ferran fa mieg-torn parier tanben, a paur de  degun, ben decidit a comprene mon secret. Dins un moviment de balanç,  mon Rafèu se tusta lo cap contra lo fenestron.

7.    Votz de Ferran

Vive un moment fòrça dangeirós. En fàcia, dins lei carrieretas medievalas servadas ai pedons, lei gents, lei pocetas, lei veituretas de liurason, tot vòla !  L’adrenalina monta, m’agrada.

8.    Votz de Jan

Nosautres lei papets, pecairets, avèm pas l’abitud d’una corsa perseguida e quora vesèm una caminet de terra enebit servat ai servicis de l’autorota, resquilham. Una intrada ò una sortida ? La paur me pren. Autorota per Barcelona ! Lei veituras arriban dins l’autre sens ! Klaxonam. Apèus de lumes. Tot aquò se sarra e freta l’ala drecha ò pega au parachòc dins de bruchs de motors, de frens e de corrents d’èr. Sent lo caotchoc e lo godron cramats. Quile. Un còp a ta drecha, un còp a ta gaucha. Siáu biaissut fin finala e evite totei leis obstacles.

9.    Votz de Ferran

La poliça, sus lo rare dau camin de la campanha vei ma Fiat. Girofàr. Cibi. Apèu en totei lei tropas. Me seguisson. Me congoste. Bombisse per agantar l’autorota direccion França. Abrive ma veitureta que tira una brava lenga quora seguit de pròche per lei tres veituras de poliça me vese en fàcia dei dos vièlhs, còp sec prene la sortida cap a l’airau dau vilatge catalan. Ara qu’ai menat la poliça ai dos vièlhs en contrasens, ma mission es acabada.

10. Votz d’Aubèrt

Mossos d’esquadra. Au volant de ma Seat blanca e blua, ieu, Aubèrt Domingo, comandant chiefe, oblide lo joine resquilhaire per rescontrar en fàcia lei fadòlis que desvarian la rota dempuei una mieja ora. Lei patrolhas arrestan la circulacion d’una part e l’autra de l’autorota. Lei veituras de seguritat arriba. Pila la veitura dei personas en cabala. Pila ma veitura. Son de papets ! Lo menaire tremola. Lo còrs dau passatgier a costat es tibat, leis uelhs gròs coma de gòbis, la boca badanta. Alora, tres collègas d’un costat, dos de l’autre, lo pistolet a la man, espantats de tombar sus de la racalha vièlha m’acompanhan e dubrisse la pòrta de drecha. Lo còrs dau passatgier tomba regde mòrt sus lo quitram. Lo menaire plora au mitan dei girofàrs silenciós.

11. Votz de Ferran

Quora dubrisse l’aplicacion Cafeyn lo lendeman, siáu au grand café de la patz, sus lo plan Arago de Perpinhan. Ai tornat en cò de ma maire. L’Independent anoncia la fin de l’enquista.

12. Votz de Jan

Rafèu. Davalave lei valisas dins la veitura e tu, sensa m’en avisar, m’as laissat. Eriam a Girona e l’infarctus t’agantèt dins la veitura. Ton darnier viatge, egoista, voliáu pas que lo faguesses solet, acceptère pas l’idèa que siguesse la fin per tu sens ieu. Ère gelós de la daiairela que te mostrava lo camin après 40 ans de vida comuna. Te diguère : « L’anam faire ensems lo viatge mon amor, d’Empuries a Bolon, de Bolon a Clapàs. Serà nòstra darnièra crosièra d’ivèrn. Per lo darnier còp sentirem leis ersas, admiraràs lo paisatge, veiràs l’ostalariá que preses tant. Benlèu que potonejarem La Joseta que s’escond a Cerberas. Es mon clap de fin per tu, Rafèu. Tu que m’as ofèrt mon promier viatge a mobileta dins la campanha e que m’empechaves de m’arapar a tu de la crenta de çò que dirián leis autres gents se nos vesián rotlar ansin, còrs contra còrs. Laissa me te porgir lo darnier, lo darnier viatge. » Es ansin, qu’ai laissat ton còrs mòrt mai drech una nuech dins lo parcament de l’ostalariá SPA, teis uelhs grands dubèrts mai vuejes que devinhavan nòstra cambra. Au restaurant lo gost dei causas faguèt que se siam parlats dins un fremís de vin puei de vent freg sus lei baus, un darnier còp ambe lei fòrças de mon imaginacion. M’auriá agradat un darnier viatge ambe tu, mòrt mai present dins aquela veitura, faire un darnier còp coma… Se lo jovent aviá pas precipitat l’afaire benlèu que l’auriam fach dins son entier e alora, t’auriáu desliurat de ta vida. Seriá estat ma plus bèla istòria jamai escricha.»

13.  Votz de Ferran

Tampe l’aplicacion. Pense qu’aquel afaire es lo signe d’una novèla vida. Me marque au concors Nacionau Superior de la Poliça. Anam arrestar de rire.

Benvolent

 

1.     

Crida la fola : « Comediana ! Filheta ! Tòrna a ton país !» Dins lo bramadís dei suportaires se pren un marrit còp de pè dins lei cavilhas. « Au rugbi, pichòt, fariás pas tant de comedia ! Lo rugbi, aquò òï, es un espòrt per leis òmes !» Es un dimenge. Es jorn de balon per eu coma per totei lei dròlles de son atge. Walid contunha lo jòc sensa faire mina de patir e perseguís la competicion sensa mòt dire. Mai la cavilha ie fa mau. Lei gents son pivelats per lo balon, l’entrenaire brama coma s’èra un match professionau, degun vei lei moninariás que vòu escondre per recaptar sa dolor. An ja oblidat que s’es rotlat, tustat per lo patiment invisible, electric dins sa carn, e que l’an insolat. Siblet de fin de match. Lo Barri  De Nimes : un – US Salinièras d’Aigasmòrtas : quatre.

Siblet de fin de match. Restar fièr. Lei rituaus de la tresenca mitan li son tant dolorós coma sa nafradura. Tròp de còdis, tròp de comedia, jògan una particion d’adultes que son faus aquelei pichòts. Rai dei cançons dins lei dochas. Rai deis escais e dei trufrariás entre collègas dins lo vestiari. Rai dei repròchis que lo tendràn responsable de la desfacha uei. Rai de la botelha d’aiga que s’escambian en fraires. Resta dins son cap lo resson de la « filheta », «  de la comediana » ò dau « tòrna a ton país ! » dins lei tribunas que li èran destinat. S’ensornís. Ara, un objectiu : fugir, faire tirar, escapar ai vestiaris sensa saludar degun (encara mens lo cap d’equipa qu’es un pauc tròp moralizator), sensa se cambiar (aquò l’arrenga un pauc, eu qu’es tant pudic), e tornar au sieu en cauçaduras de balon, lo camisòt crassós de fanga e de pelosa verdassa escrachadas,lha ambe la dolor que ie ten a la cavilha.

Taversa la vila e lei carrieras e troba puei lo bastiment tretze de la Ciutat Dei Pibolas onte resta. S’encamina. Vergonha, vergonha, tot li fa vergonha, vòu disparéisser. Ja qu’es pas ben dins son ésser, l’adolescéncia ajuda pas. Aquela dolor que lo lança, afortís son malaise costumier. Vòu se faire oblidar.  Se son paire que l’a marcat au club en setembre apren ara que son fiu es un flac perque sofrís, es  un desonor aquò. Lei gents pensan de mau dei omenets que patisson e aquò te fa una marrida reputacion puei. Per la familha es impossible. « Siam pas venguts aicí, dins aqueu país per mostrar nòstra flaquesa » ditz l’avi que dormís dins sa cambra d’enfant mentre que lo dròlle es dins lo clic-clac dau salon dins lo tres peças. La dolor jamai ne’n parlarà a sei gents lo jovent, jamai ne’n parlarà a sa maire e pensa que coma per magia esperarà que passe, coma de mercurocròme sus un pichòt maumau. Secarà a l’èr liure. Jovença aclapada per lo pès sociau. Se ditz : « Mascle mòstra ta fòrça, responsable e invicible coma leis òmes dins lei Marvel ò dins lei libres mai ancians que recitan tei paires. » Puei Walid a fe dins lo balon, es sa religion, sa fòrça e sa cresença. Es bòn. Es just lo monde autor que l’embèstia. Walid a de biais secrets, es un pauc-parlaire : coma corrís quora pòu s’escapar resta d’oradas a remirar la natura dins lo bosquet deis Espeices : leis aucèus, lei lapins, ren li escapa. A d’admiracion per lei mèstres que dreiçan sei chins amondaut amb amor.

Au balon, Walid dèu èstre lo melhor. Pòu pas se deçaupre a son torn. Pantaia de se faire remarcar per de grands entrainors que passarián dins la ciutat. A l’escòla ensaja d’èstre sempre promier car saup que mai tard la seleccion se concentrarà sus son inteligéncia.  

Quita l’estadi coma un raubaire. Discret coma un felin se resquilha dins l’ombra dei platanas que cabussan sus lo bolodròma vueje de jogaires. La ciutat nimesenca es deserta e lei comercis son encara mai tampats coma leis autrei jorns pasmens. Lo solèu fòrt retbala de polsas butadas per lo mistrau. Aquí, e mai defòra, tot s’ausís : lei sospirs dei calinhaires que s’escondon darrier lei contravents rovilhats deis immòbles en roina, lo roncament dei vièlhs que dormisson davant leis imatges difusits per lei parabòlas dins un son assordissent d’un ecran plat, dins l’odor de l’alh dei repais dau dimenge mai es lo vent que remporta tot dins lo concors dei decibels e d’odors pebradas, dins aquel ambient de western modèrn, au mitan de la nautor dei torns. Lo jovent retbala la camba,  mossegant sei bocas per ren laissar veire: sabèm jamai. Se quaqu’un lo vei ansin. L’agach deis autres.

Mentre-temps Sénher Leo Dussin, tranquile, leva lei partidas de rolha mai secablas de la grasilha de sa farmacia de la poncha de son cotèu. Ven de plantar cavilha au quartier e erita d’un magasin vielhòt mai d’un còp cambriolat ò atacat a mans armadas. Lo comerci morrís. Dempuei quora un farmacian es pas tornat aquí per trabalhar dins la ciutat ? Ara van lei practicas a l’ipermercat qu’embarra una farmacitoneta onte leis emplegats an de contractes cortets : restan pas en pòste e s’executan coma s’èran d’ordenadors. Degun fa plus sei corsas au Barri. Ghost Town coma canta Benson Boone.

Lo dindin dei claus dins lei pòcas dau miston coma s’èran de cadenas tustan leis unas, leis autras, a cada pas que fa malaisidament. Tot escurant, Sénher Dusin, quora ausís lei pas d’un forçat sus lo quitram, fa l’error de se revirar, lo cotèu a la man e vei lo minòt que panardeja. Walid escupís au sòu coma lo fan lei numeros dètz de la television per mostrar sa fòrça e son impudor e que marca son territòri. Mistrau bufa mai fòrt e dintre lei dents vaquí çò que sembla dire lo Marocan :

— Es coma aquò que vòls faire intrar lo monde dins ta botiga, farmacian ? Amb un cotèu ? Me menaças de ton cotèu ? Siás tant racista coma leis autres, vai !

Leo se vei colhon, lo cotèu a la man mai — coma dins un filme mut — ie mòstra sensa mòt dire qu’es per faire revenir son portau que lo ten. Subran lo farmacian remarca l’estat de la cavilha dau pichon coma se lo pè se revirava d’espereu e l’òme benvolent s’abriva sensa relambi cap au jovent per ie portar secors. Sensa téner mai, Walid abandona sa retenguda, s’envai a la dolor que reten, lo lorditge lo pren, tomba pesuc au mitan de la carriera. Dins lo relachement de son còrs, l’enfant tòrna èstre enfant.

Dusin pren lo jovent sus seis espatlas e lo pausa plan plan sus una taula blanca dau fons de la farmacia. Una ampola malauteja au plafond. Arriba Ròsa, sa femna. Botan una atèla temporària (una planqueta de fusta) de cada caire de la camba nafrada e noson l’ensems d’un teissut. Ròsa fa mèfi de pas quichar tròp fòrt de la paur dau garòt.

Quora dinda lo telefonet dau jovent sempre ensucat es lo farmacian que l’aganta. Es la maire que s’inquieta e parla mitan-arab, mitan francés au combinet. Parla de sonar lo SAMU, Leo. Brama sens escotar, la maire apaurida. Promier : refusa, ja coneis pas l’inconegut que ie parla e vòu saupre perque son enfant es pas ja a l’ostau. Lo farmacian que parla sèt lengas l’apasima per ie dire l’explicacion vertadiera, qu’es per lo ben de son dròlle e que s’agís pas d’una simpla nhòca. Accepta la femna. Quora arriba lo SAMU, es un eveniment dins lo barri de la prudéncia. La carriera se revelha subran de sa siesta, leis estajants fan un cèucle a l’entorn de la grasilha dubèrta e lo farmacian ambe sa femna fan son aparicion sus lo lindau : pican totei dei mans leis estajants. Arriba lo cap de l’equipa de balon, merceja Dusin e compren sensa mòt dire la fugida dau pichòt. Totei lei jogaires de l’equipa, avisats de la novèla sus Insta, socitós de la nafrafuda dau jogaire son recampats, en trotinetas, ò en velo, davant una veirina qu’a perdut l’abitud de veire tant de monde. Lei papets, lei minòts, toteis ensems pican dei mans un còp de mai, dins lo « ioio » de quauquei dònas joiosas. S’ausís un « òsca » d’un regent occitanista mesclat a la chorma, « òsca » per Leo e Ròsa e per lo jove qu’es entre lei bònei mans de l’espitau. Òc, totei pican dei mans, franc dau paire de Walid restat a l’ostau, franc d’aquela  vesina que ie dison Jada que tampa de lònga sei contravents per pas existir : aquela fola la geina e a encara de pilulas de color d’engolir per creire a  son arc-de-seda sensa veire lo monde a l’entorn.

Lo lendeman, la vergonha envolada per Walid, la rolha es tombada e es ansin que la farmacia Dusin ven un endrech de vida e que Lo Barri reviscola. Pauc a cha pauc tornan s’instalar la fornariá, lo perruquier per òmes e un khebab.  La farmacia ne’n ven son centre. 

Au jardin bèu dau camin dei tepas

 Au jardin bèu dau camin dei tepas

Lei grapauds esconduts son seis amics

Lei lausiers, la farigola seca,

Ie plantan cavilha e fan son nis

--

La paret, lo clapàs dau papeta

Aparan fòrt leis aucèus dau país

Leis èstres estranis de la seuva

Poussas doblas d’Ursae Minorís

--

Que venga la tepa sintetica

E se perdon flors, èrbas, animaus !

Au sòu vesètz morir l’estelum

L’ostau novèu jòga sa musica

La teulissa plana seca l’aigau

E tuga la tèrra sota lo betum

Ròsas dins lo jardin dau Genevilieron

 

Ròsas dins lo jardin dau Genevilieron

Vesètz lo tablèu de Gustau Calhabòta

La dòna dau capèu, lo claus de bastons

Sa ròba de veusa, lo chin que s’i freta

--

An oblidat lo cèu dins lo quadre estrechon

Es per mielhs fremir au frescum de la mofa

Escondut mai vesible dins lei ruscas dau tronc

Lei dos petons tancats dins la terra bacosa

--

Lo roge se dormís dins un tapís de flors

Lo ròse dei nombrós gigants senhoreja

L’amor rebata l’ostau invisible dau pintre         

La culhida precisa se perd dins sa foscor

Es un moment urós mai l’ensems pallineja

Siam a l’exterior mai se sentèm au dintre

La ròca dei gabians, episòdi 24 e fin

 

Retrach de Corto Maltese per Hugo Pratt
Sòrga: .https://www.passion-estampes.com/toiles-BD/toile-corto-maltese-dedicated-70x100.html 

Capítol XXIV

Vocacion

Coma totei lei gents, En e Na Enric s’inquietavan ja de l’estat que Marc embraçariá. Consultant sei rasons e seis ambicions personalas, lo parèu auriá aimat a çò que prenguèsse un jorn la direccion deis afaires, e pasmens, per aquò, mancavan de bòn sens. Luenh de regardar lo comèrci coma una condicion inferiora, lo presavan fòrça ; i vesián un desbocat mai fecond qu’aqueu, per ansin dire, dei fonccions publicas, e pensavan pas que lo comptador d’un magasin, onte s’assetan l’onor e la probitat, foguèsse mens digne de consideracion que lo burèu d’un ministèri.

Coma avián d’idèas regdas e arrestadas aquí dessús, s’èran fach d’avança une lei de laissar lo fiu liure completament ais ocupacions de sa vida ; mai coma aqueu semblava veire dau marrit uelh totei lei mestiers e que testimoniava pas de preferéncia, òm podiá creire que, lo moment vengut, se tornariá sensa resisténcias ai vòts de sa familha. Vaquí lo pantais que En e Na Enric caressavan en secret. L’ora sarrava ont anavan se derevelhar totei dos en fàcia de la realitat : mai qué revelh !

Marc veniá de manjar dins sei setze ans. La sason dei vacanças tocava a sa fin : l’aviá passada a la campanha, pron tristonet. Aqueu jovent èra plus parier ; un cambiament dei grands s’èra fach d’espereu. Ben qu’aguèsse aimat sei gents d’un tendrum apassionat, fugissiá sei careças e cercava la solesa. Lo mai sovent, coma èran aquí, se mostrava silenciós e pensadís. Èran ja lei promièrei neblas que s’arboran au matin de la vida ? La maire l’aviá interrogat mai d’un còp, de badas.

— De qu’as, dròlle ? disiá ; car as quauqua ren. Siam pas coma aquò a ton atge. De que s’es passat ? Qué se passa ? Dubrís ton còr. Vòle tot saupre.

Èra estat vint còp sus lo punt de parlar, e vint còps aviá entraucat dins son pitre lo secret que voliá ne’n sortir.

Lei dos espós s’èran promés d’aver, avans la fin dei vacanças, una entrevista ambe son fiu au subjècte de l’avenidor.

Un ser, après dinar, èran totei tres recampats au salon. S’escagassava Marc, abimat dins sei soscadissas, se calava Marc : sa maire l’espinchava, inquieta.

— E be, Marc, diguèt subran En Enric, coma jutjas a prepaus d’èstre seriós avans que siegue lo temps, siguem grèu, lo vòle ben, e parlem dei causas seriosas. Manjas dins tei setze ans, car fiu, es l’atge onte lei gosts e leis inclinacions se desvelan, onte l’esperit branda e cerca sa via, onte comença a ponchejar la pressentida dau mestier qu’embraçarem mai tard. La causida d’un estat devent influir sus nòstra existéncia tota, es temps d’i pensar ara e mai conven de s’i alestir longament. Entreveses dins l’avenidor una pausicion que t’atira mai que non pas una autra ? Qué desiras faire un còp leis estúdis acabats ?

Partiguèt d’aquí per passar en revista lei estats dispariers que se presentan a l’intrada de la vida sociala, l’administracion,  lei pònts e levadas, la magistratura, lo barrèu, totei lei professions liberalas, e a cada question s’adreiçava a Marc, e Marc respondiá sensa relambi :

— Nani, mon paire, es pas aquí çò que m’atira.

— Ansin, totei lei mestiers te son egalament indiferents, ne’n estimas pas un ? De totei lei vias dubèrtas a l’intelligéncia e a l’activitat de l’òme, lo comèrci es aqueu, pasmens, que m’agrada lo mai. T’agradariá pas d’i intrar ?  T’estimariá de prene un jorn lo baile deis afaires nòstres, de l’ostau nòstre ?

— Nani, respondeguèt Marc, segur aquò me fariá onor de seguir lei piadas de mon paire. Es aquò qu’auriáu causit… se finalament l’astrada m’aviá pas butat, apondèt d’una votz trantalhanta.

A.n aquela revelacion susprenenta, Na Enric freniguèt coma s’èra estada mossegada au còr per çò que sentissiá ; totei leis esglaris, totei lei terrors dau passat, coma de trevas que menaçavan, veniá de s’arborar davant ela.

De son caire, NE Enric, d’un biais marrit, èra pas gaire estonat :

— Te comprene pas, çò diguèt. S’as una vocacion, perqué nos ne’n faire un mistèri ? D’onte ven que trantalhas a nos ne’n fisar pas lo secret ? Sabes lo tendrum qu’avèm per tu; sas que remonta pas a.n aièr ; aqueu tendrum a setze ans, fai ton atge tot bèu just e fai ton atge tot parier.

Marc regardèt un a cha un, son paire, sa maire puei, enfin prenguèt sa tèsta entre lei mans, e ausiguèron que plorava.

Na Enric blanquinejava coma una mòrta.

— A ! malaüros, vòls faire marin ?

— Marin, tornèt dire lo paire espantat.

— Òï, nos vòu laissar, eu. Aquí son ambicion !

— Nos vòls laissar Marc ? Nos vòls laissar, mon amic ? I aviá tant de mestiers e aqueu que causisses es aqueu que te permetriá de nos laissar ? T’enujas doncas dins ta familha ? Avèm doncas pas sachut nos faire aimar de tu ? Diga, mai coma s’i faliá prene ? Èras tot per nosautres, èras lo solet au monde per nosautres, e vas nos laissar venir vièlhs dins lo tristum e l’abandon !

E de lagremas, e de senglòts.

S’arborèt fin finala Marc.

Atirèt dins sei braç son paire e sa maire, e lei quichant totei dos sus son pitre :

— Plores pas mamà, plores pas paire mieu ; vos laissarai jamai. Ma vertadièra vocacion, lo sentisse a.n aquela ora, es de viure pròche de vos en vos aimant lo mai fòrt possible.

Aquel incident, que semblava acabat, devriá s’endraiar mai que mai.

Marc aviá représ lo cors de seis estúdis ; ne’n faliá fòrça per apasimar lo parèu dins la calama. Dins lo treból de sa consciéncia, En e Na Enric s’interrogavan estansinats. S’èra seriosa la vocacion de Marc, avián-ti lo drech de n’en acceptar lo sacrifici ? Coma l’acceptavan, avián-ti pas cedit a un movement de tendrum egoista copable ? Èran-ti segurs de n’aver pas consultat son bonaür e non pas abusar d’un moment de suspresa e d’atendriment per desvirar a son profiech l’astrada d’aqueu jovent ? Se demandavan s’èra dau dever absolut deis enfants de s’immolar a la familha, ò, se au contrari, èra pas au ròtle dei gents de s’immolar a seis enfants.

Na Enric mai que mai, qu’aviá vist espelir la vocacion de son fiu, e que, ara que se ne’n avisava, sabiá per quntei rasigas aquela vocacion li teniá au còr, Na Enric viviá en preda dei perplexitats lei mai crudelas. Marc, lei jorns de sa sortida, cargava una cara urosa e sorrisenta : mai aquò l’enganava pas la maire e, sota aquelei semblanças de resignacion aisida, devinhava la constrencha e l’esfòrç. Se lanhava pas de l’observar amb una sollicitud socitosa, e, a cada sortida novèla, li trobava d’uelhs mai làs, lo frònt mai pale, lei gautas mai magras.

Ne’n eriam aquí, quora un ser de novembre, a la velhada, reçaupèron la visita dau prefècte deis estúdis de Santa-Barba. De liames d’intimitat existissián entre elei, ansin aquela visita aviá ren de ben estonant ; mai après s’èstre tocat la man coralament :

— Mei bòns amics, diguèt Sénher Guérard, complisse un dever en vos venent trobar. S’agís dau fiu vòstre. Vos lo deve pas escondre mai longtemps, que nos dona d’inquietuds a totei, e dei mai grèus. Ven triste mai triste ! Sa santat s’altera, ne’n patisson seis estúdis. La causa d’aqueu cambiament, la coneissètz vosautres, tant coma ieu. Es temps, va crese, de faire quauqua ren.

» Fai un brieu, desenant, que vive au mitan de la jovença ; tot çò que la pertoca m’es pas estrangier. Ai vist se desvolopar a l’entorn de ieu, fòrça vocacions, ne’n ai bailejat quauqueis unas, ne’n ai pas rescontrat de mai imperiosa qu’aquela de la mar. I a aquí un encantament, un pivelament, un entrainament fatau, e contre elei totei lei resisténcias se venon rompre.

» Sabe que Marc, dins un vam de tendrum que m’estona gaire, vos a sacrificat ambe larguesa de sei gosts e  de son gaubi ; mai, lo sacrifici, leiau, sincèr es mai que mai tarrible, e ne’n garda au còr una macadura que jamai podriá se sonhar. Pensatz-i, la causa ne’n vau la pena. Es assumir un responsabilitat pesuga que d’anar contre aquela vocacion d’un jovent, quora aquela vocacion, que vau de l’aur pasmens, se manifesta per de simptomes que ne’n siam temoins tant lei vesèm violents.

» Podèm crànher que prene mestier per obligacion, podriá, benlèu, se desvelar coma un fracàs. Auriatz pas a vos reprochar sei fautas e sei malaürs ? Vos esconde pas çò que pòu i aver de dolorós per de gents benvolents e afectuós coma siatz, a veire son enfant unenc causir un estat que lo condamna a viure luenh de sa familha, de lònga ; mai siam ben d’acòrdi, lei gents que se flatan de venir vièlhs environats de seis enfants, s’embullan.

» Sensa dobte, en cedant ai desiranças dau Marc, vos alestissètz fòrça pegins dins l’avenidor, mai tanben fòrça  jòias. I aurà lei desparts, i aurà lei retorns. Vòstrei pegins seràn de grandei dolors, mai vòstrei jòia seràn d’una bèla ebrietat. Pas res dins aqueu monde d’aquí qu’ague seis imperfeccions ; l’abséncia lo mai grand dei maus, a lei sieunas. Aquela vida d’emais sempre renovelats, escapan ai fresilhaments dau cada jorn, ais atebesiments inevitables ; espandís leis orizonts de l’arma umana e ne’n descubrís pas que lei grands costats ; permet ais affeccions de sarrar aquela vivacitat, aquela sabor, aqueu peu foletin que resistís tròp rarament a una lònga abitud de la teulissa domestica.

» Ai constatat que lei joinei marins son dei mai tendres e dei mai amables. Coma mestier, ne’n vese pas dei mai grands ; es ja la marca segura d’una natura ben singulara de se sentir emportar vers ela.

» Aquí, mei bòns amics, çò que teniáu a vos dire. Pensatz, recampatz-vos. M’a semblat que l’avenidor dau fiu vòstre èra en dangier ; ai fach mon dever tot vos ne’n avisant. »

Lo meme ser, en preséncia de En Guérard, l’immolacion fuguèt consomada dins un transpòrt d’amor e de dolor. Tre lo lendeman, sensa laissar Santa-Barba, Marc intrava a l’escòla preparatòria per la marina. S’i anèt après una lònga charradissa, e, a la resisténcia qu’opausava promier, auriam poscut veire d’espereu una victima que de parents testards sacrifican a seis interèsts personaus. Marc tocava quasi au limite d’atge, e aviá plus meme una annada dins son entier per s’alestir ais examens que devián li dubrir ò li barrar l’escòla navala : anava complir en quauquei mes de miracles d’intelligéncia, de pretzfach e de vòia.

Amb aquela orra velocitat leis tèrmes que cranhissèm venon fondre sus nòstrei tèstas ! Òm a davant se de messadas e d’annadas, semblan que lei datas fatalas arribaràn jamai ; s’abrivan e se succedisson coma de còps de tròn. Òm comptava sus un desralhament de l’astrada : a l’ora dicha, lo trin intra en gara. Marc passèt seis examens, fuguèt admés au Borda, ne’n sortiguèt doas annadas puei, sensa qu’una palheta aguèsse enganat l’enavans dei causas : aguessiam dich que tot aquò s’èra fach d’un jorn solet, per encantament.

E ara qu’es partit, ara que naviga per leis oceans luenh, lei dos autres comptan lei setmanas, esperan lei corriers, e s’alestisson a venir vièlhs au recanton d’un fuòc solitari. Ne’n es acabat dei jòias de l’ostau. Es plus aquí, a partit, aqueu que per sa sola présencia divertissiá la taula e poblava lo fogau ! Acceptan lo sòrt e lo suportan sensa se plànher. Es mai que mai una pensada que lei releva e lei sostenh : aiman a se dire, se dison ambe fiertat qu’a son fiu li agrada mai la glòria e leis òbras d’un mestier d’aventura que non pas lei gaudiments d’una vida aisada, que servís ja son país, qu’es apelat a lo servir un jorn amb onor, e que fin finala, que que siegon lei rescòntres que li porgís l’astrada, serà jamai lo radier au dever e a la devocion.

Sèvras, lo 31  de març de 1870.

Fin.

D’après Jules Sandeau.

 

 

 

 

 

 

 

La Ròca dei Gabians, episòdi 23

 

Escòla dei dròlles de Sant-Miquèu dins leis annadas 1870. 
Sòrga de la fotografia: Histoire de l’école – Ecole de l'Horizon (ac-nantes.fr)

Capítol XXIII

Educacion

Es aquí, dins aqueu paradon, qu’acabèron la sason en auton. Aquelei que possedisson la tèrra e l’ostau onte son nascuts, ont an grandit, s’avisan pas de tot çò que pòu i aver d’enebriant dins lo sentiment de la proprietat. M’es donat de saupre qu’aquelei, per son trabalh chanut, per son coratge e son intelligéncia, son parvenguts, coma En e Na Enric, a aquesir la teulissa que leis assostan, aquela teulissa fuguèsse la mai modèsta dau monde. Òm aima a se representar lo bonaür d’un parèu ligat ambe tant de tendrum. De lòngueis annadas d’espròvas avián nosat lei liames que leis estacava l’un l’autre d’un biais mai fòrt, e lo bonaür que ne’n gaudissián mai pregond, sei lagremas se ne’n remembravan.

Octòbre se mostrèt prodigue en jorns bèus. L’èr viu e pur qu’òm respira sus aquelei planestèus arribava ai paumons de Marc coma lo buf doç de l’ocean ; lei bosquets, lei pargues aigats de lutz, vestits de porpra  e d’aur, lo consolavan de la mar absenta. Na Enric, a pron pena installada, regnava e senhorejava ja. Plantava de rosiers, talhava lei massís, dessenhava de lèas, corrigissiá d’aquí d’enlai lei bolegadís tròp rufes dau terren, e s’alassava pas de caminar dins son reiaume polit. Bastava de quauquei minutas per ne’n faire lo torn sensa preissar lo pas ; mai, coma i preniá cada còp un plaser novèu, li semblava que se preniá per la mèstressa d’un domèni que s’acabava jamai.

Ansin coma se fa generalement dins lo monde dempuei que lei viatges son venguts aisits e veloces, En Enric quitava París lo ser per s’anar jónher lei sieus ; se retrobavan a l’ora dau sopar, tant joiós de se reveire coma se s’èran pas vists la velha. Novembre copèt cort dins aquela vida urosa. La cisampa èra venguda. S’entornèron dins sei barris d’ivèrns, e fòrça foguèt de reconéisser que lo cortieu de la carriera dau Bac, esgaudit per lei fuòcs dau fogau, aviá tanben sei bòns costats.

— Nani, car molher, çò diguèt En Enric a sa dòna, d’autrei suenhs  te sònan. Tot çò que podiás faire per la prosperitat e per l’onor de l’ostau nòstre, l’as fach, e  l’as ben fach : es a tu que dèu sa bòna reputacion. M’alassarai jamai de m’inspirar de tei consèus ; mai, ten-te lo per dich, siás desenant retirada deis afaires, tu. Te sòbra un pretzfach mai seriós a complir : aparténes a ton fiu dins son entier. Marc grandís. Quauqueis annadas puei, e deurem se separar d’eu, començarà la vida de collègi ; mai es una educacion promièra e solas lei maires son fachas per la donar a seis enfants. Òc, elei soletas an lo secret de fargar aquelei joinei còrs e d’i estampar d’impressions qu’escafaràn jamai. Quau mielhs que non pas tu saupriá s’aquitar d’aqueu dever ? Ta doçor, ta paciéncia, ton tendrum porgiràn de bònei fruchas. Nòstre fiu a de bòns biais, auràs pas qu’a lei desvolopar. Li ensenharàs sensa pena l’amor dau ben e de l’onestetat, e sortirà de tei mans tot alestit a venir òme.

Fuguèt aspre mai cortet l’ivèrn. Tre que lei promiers solèus d’abriu, la maire e l’enfant prenguèron la volada, e anèron folejar totei dos dins lo claus onte lo mèstre dei ceremonias campèstras, èra la prima que vòle dire, aviá passat davant per festejar son retorn. Jamai, Dòna de la nauta torn, acompanhada de sénher son Prince, èra estada recebuda dins sei domènis dins tota sa pompa.  

Son intrada fuguèt saludada per un còr de boscarlas. Dos castanhiers formavan au dessús de sei tèstas un pali naturau que mancava pas de plumacho. Un merle leis arenguèt. Totei lei quinçons, totei leis auriòus vesins sovetavan la benvenguda, mentre que lei lilàs balançavan au buf de la cisampa, coma d’encesiers, sei rasins odorants. Lo vergier, dins seis ajusts, porgissiá unencament ais uelhs que begulejavan de teletas blancas e ròsas.  Lei abelhas vonvonejavan sus leis esparcets, lei violetas e lei primavèras formiguejavan pròche dei lèas : d’en pertot l’ebrietat de la vida.

Aquelei costieras de Sevras e de Belavista, desertadas durant l’ivèrn e purificadas per quauquei mes de solesa, an una flor de respelida que se fau despachar d’acampar avans que lei ciutadans ne’n aguesson profanat la gràcia vierginala.

Lei jorns de bòna astrada an pas d’istòria. Lei mes seguissián lei mes, lei sason succedissián ai sasons. Marc grandissiá sota l’ala de sa maire. Pense pas que deguna educacion promièra aguèsse jamai costat mens de pretzfach. Marc èra nascut ambe lo sentiment deis armonias e dei beutats de la natura, aviá aprés sensa forçar a letrejar lo nom de Dieu dins lo libre de la creacion. Lei exemples qu’aviá sota leis uelhs valián tot un cors de morala. L’estrecha union de sei gents, l’afeccion, lo respècte que testimoniavan de lònga l’un per l’autre ne’n disián mai qu’un traitat de bonaür e dei devers de la familha. Urós leis enfants que son totei abalits dins un monde de tendrum ! La vida dins son entier ne’n resta estampada.

Marc, a dètz ans, sabiá pas grand causa : mai lo bòn gran fruchava ja dins son còr, tot prometiá a.n eu un esperit drech, una arma regda. La mena de nostalgia qu’aviá aducha dau Poliguen s’èra avalida pauc a cha pauc. Pasmens lei rumors foscas qu’emplissián lei bosquets au calabrun, lei napas de verdura solevadas per un vent d’auratge, la nebla dau ser ò dau matin amolonada a l’orizont, la vela d’una embarcacion esclairant lo fons dau paisatge, lo cabuçavan dins un pantais estranhi, coma s’aguèsse retrobat subran dins aquelei bruchs e dins aquelei aspèctes un resson, un rebat, un imatge de l’ocean.

Se parlava plus de la Ròca dei Gabians eu, parlava soventei fes dau Poliguen e de seis estajants. Norrissiá l’espèr d’i tornar, èra aquí la mai cara dei desiranças ; mai, franc de l’embeliment que nos entorna ai luòcs ont avèm patit, comprenèm que Na Enric fuguèsse pas temptada de reveire aqueu maratge que lo remembret èra un esglari. Totei relacions, pasmens, avián pas calat ambe lo pòrtet ; lo curat de la borgada de Batz de temps en quora ne’n donava de nòvas.

Es per lo bòn curat qu’aprengueriam la mòrt de Bibia. Un matin, lo bedigàs èra estat  recampat sensa vida sus lo lindau meme de l’ostalet onte restava a passat-temps Na Enric. Lei personas caritablas que s’èran encargadas de lo sepelir avián trobat sus eu un detier de pèu penjat a son còu per una ficèla : pecaire Bibia ! paure pichon Bibia, pecaire !

Marc, a dètz ans, laissava l’ostau pairau per intrar a l’institucion de Santa-Barba-dei-Camps. Aquel establiment de Fontenai-dei-Ròsas, ben mai vielhòt qu’aqueu de Vanvas, fa coma lo trach d’union entre la vida de l’ostau e lo regime dau collègi.

Lo dròlle, doas annadas mai tard, intrava a Santa-Barba de París. Aqueu nom de Santa-Barba, carivent per tant de familhas, ne’n pòde, per ma part, l’escriure sens esmai. Tòrne veire en l’esrivent leis èstres bòns e polidets que me l’an fach aimar, lo venerable Labrouste[i], Alexandre Bixio[ii], tant viu, tant devodat a la glòria de l’institucion, e aquela familha Guérard[iii], tant urosa alora e tant digna de l’èstre, tant crudelament esprovada dempuei. La mòrt a prés leis uns, a tustat leis autres dins seis afeccions lei mai pregondas.Servam preciosament la memòria d’aquelei que son plus. Lei bontats d’aquelei que subrevivon s’escafaràn jamai dins nòstrei còrs : posquesson reçaupre aquí lo testimoniatge de nòstra lònga e etèrna amistat.

Me pense pas que lo jove Marc Enric ague mandat a Santa-Barba un viu esclat. Ai furnat dins lo libre d’aur de l’institucion sens i trobar son nom. Òm se remembra pas qu’ague pescat per excès de pretzfach ni mai que fugue èstat per sei mèstres e sei condisciples un subjècte d’edificacion ; mai es permés d’afortir, sensa crenta d’èstre messorguier, que preseva ai mèstres, ai condisciples e au monde. Generós, tot a totei, aguent ren que tengue, sempre lèst ai bacèus tre que s’agissiá d’aparar lei fèbles e leis oprimits, aviá l’esperit viu e large, lo còr valent e brave.

Dise ren de sei bòns biais. Rebèlle ai lengas mòrtas, s’anava puslèu vers lei sciéncias exactas. La geografia l’atirava ; lei lecturas que li agradavan mai èran de relacions de viatge. Sensa dobte, ais oras de recreacion, sei cambaradas se chalavan de sei racòntes de la Ròca-dei-Gabians : se parla encara, a Santa-Barba, deis ors de Spitzberg e de l’illa de Tambolina.  

(de seguir, de segur...)

---

[i] Labrouste (1799-1885). Arquitecte dau collègi-Santa Barba.

[ii] Bixio (1808-1865). Fondador de la REVISTA dei DOS-MONDES.

[iii] Guérard (1797-1854). Prefècte deis estudis de Santa-Barba.