 |
| ...restava au cabeç de son miston... |
Capítol dos
Jòias
e dolors
Lei
personas qu’an conegut d’un biais intim Sr e Na Enric pendent lei promièreis
annadas de l’union se fan glòria d’aver vist de pròche un urós maridatge.
Aquelei dos jovents, ben nascuts totei dos, avián porgit en verquiera pas que
jovença e amor, jovença onèsta e amor franc que s’apuèjava au bel èime. Coma avián traversat gaiament lei jorns marrits,
aquelei marrits jorns que siam susprés de regretar de còp que i a quora sabèm
quant nos costejan lei bòns, avián introdusit pauc-a-cha-pauc lo ben-aise e lo
ben-èstre au dedins de sei tendresas mutualas. Ai qualitats amablas que leis
avián ajudats a se passar dei dons de la fortuna, ajustavan l’un coma l’autre
lei qualitats seriosas que servisson a lei meritar.
Promier,
emplegat dins un deis ostaus mai considerables de París, lo jove marit aviá
poscut s’establir sus lo sieu compte puei. Èra laboriós, actiu, intelligent.
De son
caire, la joventa s’encargava de la mitat de la vida comuna ambe coratge e
gaubi. Es lo prètz dau maridatge aquò ; es una associacion lo
maridatge : coma comprene lo bonaür e la dignitat d’una femna quora la
redusèm d’èstre pas qu’un objècte de luxe dins son ostau ? Aguesson plantat cavilha dins la realitat, Sr
e Na Enric se mostravan fisèus ai polidei passions qu’èran estadas lei fèstas
de la pauretat. Coma va pensavan, la riquèssa èra pas la tòca finala de l’astrada.
Lo suenh deis interèsts positivus avián pas abaissat l’arma. Tot fasiá boqueta,
avián de drollets polidonets, tres drolletons, polidons coma lo jorn, e
qu’escarissián. Pecaire ! èran aquelei blondinets que devián temptar lo
malaür.
Acabèt
pas sei sièis ans, que l’ainat, qu’aviá creissut coma un regiton, paliguèt,
s’entussiguèt, se languiguèt, durant quauquei jorns e moriguèt. Te dise pas la
dolor dau paire e de la maire : bota, qué dire de mai ? Se fau
absoludament que lo bonaür se pague aiçabàs, segur que l’avián pagat lo dèute,
e èra permés de creire que l’astrada gelosa aviá pas plus ren de demandar.
Pasmens,
doas annadas puei, lo segond pichon s’amorcèt coma son fraire ainat. Coma
acabèt l’atge de sei sièis ans, lo vegueriam s’estraiar, eu tanben, e un còp de
mai la sciéncia e la tendresa fuguèron despoderadas : defuntèt, fasènt
boqueta, lei braç arrapats au còu de son paire. Dei tres adorats, sobrava pas
que lo Marquonet.
Ensajem
ara de se representar la terror creissenta d’aqueleis infortunats, quora lo
caganís se sarrava dau moment fatau onte lei dos autres èran èstats
meissonats ! Jutjem de l’espaventa quora tornèron veire lei promiers
simptòmas de la consompcion ! Se passissiá Marc coma la flor que manca
d’aiga ; abrivava lo mau. Avián abenat la lista dei metges famós e sabián
pas plus vèrs quau se virar.
Òr, i aviá
dins la mema carriera onte restavan un metge pron escur, mai que, per èstre pas
un prince de la sciéncia, s’èra pasmens aquitat d’una reputacion bòna de saber
e de drechura. L’arma en desbranda, pensèron an eu. Venguèt lèu lo metge :
l’auriás pas remarcat aquel òme doç, tristós, se lo caratge, emai respirava la
bontat, teniá pas que la beutat dins l’uelh coma la pregondor de son regard.
Escotèt lo racònte dei gents, mai d’un còp romput per lei lagremas e lei
senglòts, coma veniá d’examinar lo dròlle, gardèt un silenci pantaiaire.
- - Dòna,
çò diguèt fin finala, sabe au mond un solet metge, un solet, ausissètz ?
que posca sauvar lo fiu vòstre.
- - Quau ?
Digatz son nom ! s’escridèt la
maire esperduda.
- - Siáu
pas ieu, rebiquèt lo metge. Aqueu que parle es lo mèstre de totei. Urós aqueu
que pòu, de luenh, li derrabar un secret. Va fau dire, es an eu promier que lei
malauts devrián s’adrèiçar, e la màger part s’enanan franc de l’aver consultat.
- - Anem,
sénher, son nom, son adrèiça ? L’anam sonar.
- - Perdriatz
la pena vòstra : se desplaça pas jamai e s’es pas jamai bolegat per degun.
Lei tèstas coronadas son obligadas de l’anar cercar d’esperelei ; mai
grands ò pichons, aculhís ambe bontat egala aquelei que se venon gitar dins sei
braç.
- - A !
s’escridèt Na Enric, l’anarai trobar, emai fuguèsse au bot dau mond.
- -Partissètz
doncas, dòna, diguèt lo metge amb autoritat. Esperetz pas deman ;
partissètz uei, dins una orada. Aqueu metge, es la natura ; anatz li fisar
lo fiu vòstre. Responde pas de sa garison ; mai afortisse ieu, se rèsta
aquí, dins un an au mai tard, aurà retrobat sei dos fraires. Levatz-lo a
l’existéncia que lo tua, lèu-lèu. Menatz-lo luenh de París, au bòrd de la mar,
dins quauque vilatge ignorat de Bretanha ò Normandia. Donatz-li l’espaci, lo grand èr, lo solèu,
lei grandeis espandidas. Acostumatz sei pès a córrer sus la grava ; que
son còs se banhe de sau de l’ocean. Tre que sei fòrças tornaràn nàisser,
laissatz-lo s’escapar e galopar en libertat coma un polin dins la sèuva. Leis
enfants, gramaci ! son nombrós sus lei còstas nòstras ; que se mèscle
a sei diablariás e se retbale amb elei sus la plaja. Mesuretz pas lo vin ò la
pluèia per eu. Que mange e dormisca a discrecion. Pas de potingas, pas de
medecinas. La natura ne’n saup mai que non pas la Facultat ; fa de
miracles esperela.
S’enanèt
aquí dessús.
Na
Enric aviá ausit parlat de Poliguen ; una de seis amigas i aviá passat la
darnièra sason d’estiu. Dins la serada dau meme jorn, s’enanava per Nantas per
lo trin. S’arrestava a Gueranda dins la tòca de cambiar de veitura, e, una ora
puei, arribava dins lo pichon pòrt onte la vida e la mòrt s’anavan disputir son
dròlle.
Fuguèt
la vida que l’emportèt. Quauquei setmanas puei, coma una planta que se lanhava
a l’ombra dins una tèrra paura, e que, carrejeda au miegjorn dins una tèrra
norrisènta se drèiça una còp mai e promet de flors a la sason venènta, Marc
reviscolava ja.
Ja la
saba reviscolada aviá començat son òbra misteriosa ; cresiam la veire
virar e revirar sota lo teissut de la
pèu que tornava prene sa soplesa, sa frescor e sa transparéncia. Lei bocas avián
pas plus lo pallitge que sembla sonar lo bais de l’amor. Leis uelhs s’esclairavan
de lusors subranas ; lei gautas se coloravan e se tenchuravan d’un ròse tendre,
coma au solèu tremont, lei nèus dei glaciers. Na Enric renaissiá, ela tanben.
« Quau
m’aguèsse dich, çò escriguèt a son marit, que podriáu un còp de mai me sentir
coma una maire urosa ? Sembla que lo cèu, en me lo tornant, m’aja tornat
leis dos autres. Tòrnan viure an eu, e lo potoneje pas sensa lei sentir totei
tres sus mon còr. »
Aviá
poscut s’escapar de París, lo paire, au començament de la convalescéncia. Èra
pas restat que quauquei jorns au Poliguen, mai aviá quichat dins sei braç son
fiu ressuscitat, e aquelei jorns bastavan per li tornar familhar lo paisatge
onte restavan leis èstres qu’aimava. Es un bel adociment ai rigors de l’abséncia
que de conéisser lo recanton de la tèrra onte restan aquelei que nos son cars :
lei seguissèm a cada pas que fan, lei vesèm viure, vivèm amb elei. Quaquei mes
puei, lo Marquonet èra en possession de son existéncia : aviá complit son òbra,
la natura.
« Es
pas plus un drollet, es un diable, escriviá Na Enric a la començança dau mes d’agost.
Vesèm pas qu’eu, ausissèm pas qu’eu sus lo pòrt. Es la jòia, lo bruch, lo
moviment dau vilatge onte, i a quauquei mes d’aquò, èra pas qu’un objècte de
pietat. Marcha pas, corrís pas, vòla. Manja pas, devòra. Sentissèm fins au revolum
de son peu lo bolhiment de la vida. Manda, sensa relambi, braias, blodas,
bordequins. A la letra, es en ropilhas ; dau Poliguen fins au Borg de
Batz, la còsta es pavesada de sei fons de braias. Coma me creiràs ? i a
pas plus que l’espectacle la mar que capite a lo redusir e a l’apasimar. Es verai que la mar lo pivèla. Coma se retira,
ven triste ; coma s’entòrna, pica dei mans e la sona ambe de noms de
tendresa. L’aima la mar coma se compreniá qu’es ben ela que l’a sauvat. Pas ren
de dire, pas ren de mai ; mai lo conéisses son pantais ? Basta pas
per eu, lo continent. Anar sus la mar, aquí son ambicion. Es pas vengut de
matin m’anonciar d’un èr de triomfle que lo paire Lambinet, lo nòstre òste,
consentissiá de lo prendre amb eu dins sa chalopa e a lo menar a la pesca ?
Ieu tanben, aime l’ocean, mai, rai se passe per un mostre d’ingratituda, tot en
l’aimant, lo cranhisse. Ai significat a sénher ton fiu de se contentar dau planchier
dei vacas e de pas s’avisar de pausar un solet pè dins una barca, e mai aquela
barca fuguèsse amarrada au cai, restariá pas un jorn de mai au Poliguen. Aquí,
amic, lo bulletin de la jornada. A l’ora que t’escrive, es cochat, dormís.
Avisa-te coma es bèu ! Car lo demòni a la beutat deis àngels. Sa boca es
parièra a una miugrana entre-dubèrta. Seis gautas an sota la bronzidura l’esclat
velossat d’una persègue madura. La susor perlèja a sei tempes coma de gotas d’aiganha,
e lo buf de sei bocas es tant doç, que sembla la respiracion d’una flor. Qué calme !
qué patz ! qué serenitat !...
E de
pensar que de tot aquò lo desrevelh va faire un auragan ! »
(De seguir...)
Dessenhs originaus dau Tam. Futre. (c) Lo Tam-Tam, 2018. Drechs reservats.
(De seguir...)
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada