La Ròca dei Gabians - Episòdi 12

 Capítol XII

Caça, pesca, evasion

Fasiá bèu jorn quora se derevelhèt. Se fretèt leis uelhs e creseguèt promier qu’aviá fach una chauchavièlha. Èra l’ora onte, cada matin, òm li porgissiá son escudelada de farineta, l’ora onte lei serviciaus envaisián sa cambra e se disputavan son promier sorrire. Susprés de veire degun, sautèt a l’amont de son liech, dubriguèt una fenèstra, e çò que te veguèt dau naut de son balcon, vau ensajar de te lo pintar.

» La matinada èra magnifica. Leis aucèus piulavan a plen de gargamèla, lo solèu flamava dins un cèu blau coma l’indigòt. Au mitan dau plan, en fàcia dau palais, s’arborava un moncèu de lenhas enflamadas e que prometián un brasier a rostir un buòu. Davant lo fogau, i aviá una lichafròia longarassa, e, au dessús de la lichafròia, un aste de la mema longor, que beluguejava coma la lama d’una espasa, e quilhada per caduna de seis extremitats ai brancas de dos capfuòcs gigantàs. Pas luenh d’aquí, se perlongava, a perda de vista, una taula fargada de fusta e d’estaudets.

» Un dotzenat de marmitonets, que te semblavan de foletons, acabavan de metre lo cubèrt, mentre qu’un mèstre d’ostalariá amolava d’un biais grèu sus una pèira d’agusar lo trencadís d’un cotèu que te semblava un cotelàs. Arribavan lei convidats : d’un costat lei ministres, marchant a pès comptats e seguits dei Grands dau reiaume ; de l’autre, Quinquina, un ton regde, e lo punh sus la anca, rebatlant après eu la populacion dei borgadas. Ais agachs qu’aquelei doas chormas escambiavan a flor e a mesura que se saravan l’un de l’autre, èra aisit de preveire que la mai franca jòia e l’entenda la mai corala acabarián de senhorejar a flor e a mesura d’aquela polida fèsta. Lo cortègi dei ministres veniá de desbocar sus lo plan ; un orquèstra, mascat per una paret de cactus e d’aloés, atacava dins un grand bruch l’èr nacionau de Tambolina.

» Tomàs Legoff aviá sasit, donant un còp d’uelh, totei lei detalhs d’aqueu tablèu campèstre. Tot èra lèst, esperavan pas qu’eu per servir. Reculèt esglairat e se roncèt ambé violéncia dins sa cambra. Aquí, te pòde pas descriure tant se veguèt furiós. Aguèt la pensada de botar fuòc ai quatre recantons de son palais e de s’ensevelir grasilhat sota leis escombres. Rompèt, saquejèt tot çò que li tombava sota la man. Cristaus e porcelana, tot volèt en esclat. Dins sa ràbia que creissiá e que respectava plus ren, trepejèt son mantèu de plumas, lo desplumèt, l’estracèt, e pendent un moment  se veguèt envolopat dins una nívol de plumas de canarin que, coquin de sòrt, semblavan, s’estacar a sa pèu. Fin finala, decidit a disputir sa vida e a la vendre cariventa, s’armèt d’un tomahawk, mena de rompatèsta que fa partida dei mòbles de la corona, e s’acampèt davant la pòrta, lèst a ensucar toteis aquelei que se presentarián.

» Se teniá aquí dempuei un quart d’ora ; un charivari espaventable lo tornèt sus lo balcon. Vaquí, amics, çò que se passava : a pron pena arribat sus lo plan, Quinquina aviá significat sei pretencions dins una lenga imperiosa e auturosa. Vesiá pas d’incovenient a çò que la populacion dei borgadas fuguèsse relegada ai bas bots de la taula ; mai, atendut que personificava d’espereu la majestat dau pòble, esperava ocupar la plaça d’onor. Abandonava ai ministres lo drech de gostar lei promiers au rostit e de s’assegurar s’èra ben cuech ; mai se servava lo melhor morcèu e declarava amb insoléncia que lo donariá a degun.

» Aquí dessús, Quinquina, au mesprés de tot çò que se devèm entre gents coma fau, aviá escampat una sopiera a la tèsta dau president dau consèu, e lei dos partits de s’emponhar. Mesclats e confonduts, lo pòble e l’aristocracia se penchinavan coma podián, mentre que l’orquèstra contunhava de jogar l’èr nacionau de Tambolina.

  » Temoin d’aquela scèna de familha, Tomàs Legoff trantalhèt pas, èra lo temps que faliá ; encambèt l’apueg dau balcon, se laissèt resquilhar lòng de la paret, tombèt sus son cuòu, se quilhèt, e manjèt camin. Se cresiá sauvat, quora fuguèt apercebut, lòng d’una lèa, per un marmiton que donèt tanlèu l’alarma. Calèt la lucha, e lei dos camps se sarrèron per córrer d’un comun acòrd, après la preda que leis escapava. Fuguèt d’una part l’autra una escorreguda bauja. Lei estajants avián bòna garra, Tomàs,  gròs e gras qu’èra, aviá d’alas a sei talons. Jamai lebra lançada e perseguida per una chinareda despleguèt tant de velocitat, de rusa e d’estratagèma. Trespassava lei baranhas e lei rius, se colava dins lei brossalhas, desapareissiá dins lei talhadís, se resquilhava dins lei plecs dau terren. Tant lampava davant eu de l’abrivament dau bolet, tant, per de contorns inatenduts, despistava lo caçum. De lo veire tant leugier, tant veloce, auriam poscut dire que la graissa aviá la proprietat de flotejar dins l’èr coma dins l’aiga. Auriam dich un oire carejat per un auragan.

» Mai d’un còp lei estajants s’èran demandats se l’abatrián pas a còps de sagetas ; la paur de lo degalhar leis aviá sempre retenguts. Avián lo gost finòt e volián lo prene viu, sens avaria e sensa daumatge. Quinquina, aqueu de totei que lo sarava dau mai pròche, delicat, s’èra provesit d’un esparvier, dins l’espèr que podriá l’envelopar e lo pescar coma un peis volant.

  » Ansin secutat, lo rei de Tambolina aviá ja fach lo torn de seis estats. Començava a alenar, quora, parvengut sus un dei punts culminants de l’illa, descubriguèt un bastiment que passava, totei velas defòra, lòng dau ribatge. Aquela vista reviscolèt sei fòrças, se precipitèt vèrs la còsta. Quinquina lo seguissiá de tant pròche, que dos còps aviá gitat l’esparvier, mai sensa posquer l’aténher. La desliurança èra a venir per Tomàs, l’ocean se dubrissiá davant eu coma un pòrt. Coma bombissiá de ròcas en ròcas, cabussèt dins lo bèu Pacific, e ansin se creseguèt desbarrassat de sei serviciaus, quora lo malurós se sentiguèt emprisonat dins lei malhas d’un fialat  que s’embarrava sus eu e lo quichava de part e d’autra. Aquò èra l’esparvier que Quinquina veniá de lançar dau naut dei baus, au moment onte lo monarca s’entraucava dins leis ondadas.

 » Mancava pas qu’a ragantar l’esparvier en lo naussant a pic, lòng dei baus. Lo pretzfach èra malaisit, e jamai Quinquina, e mai fuguèsse vigorós, l’auriá menat a bòna fin sensa l’ajuda deis estajants que s’èran recampats amb eu sus la còsta.  Totei, sensa distinccion de reng, se meteguèron a l’òbra, ardents tant s’atalavan au dinar, e que l’exercici que venián de faire aviá traucat l’estomac dins de proporcions remirablas. Lei  ministres d’esperelei tiravan coma de lemoniers, tant cranhissián que Quinquina se prevauguèt de sa pescassa miraclosa per arborar encara un còp sei pretencions.

» A la vista dau fielat que sortissiá pauc-a-cha-pauc de l’aiga, tant pançuc coma rebombit coma s’aviá agut embarrat dins sei flancs un ton mostruós ò una baleneta,  de crits de jòia espetèron. La preda èra viva ; podiam ne’n jutjar ai remolins de l’èrsa e ai subre-sauts dau famós captiu que se debatiá dins lei malhas de sa prison. Lèu, sota leis esfòrçs capitats e recampats de la chorma afamada, lo fais montèt dins l’espaci. Montava plan planet, tanlèu ambe la resignacion de la majestat, tanlèu ambe lei convulsions de la ràbia e dau desespèr. Quau auriá poscut s’avisar, en vesènt dau larg aquela massa caminant dins leis èrs, qu’èra lo rei de Tambolina que rintrava ansin dins son reiaume ?

 » Pasmens, a flor e a mesura que s’aprochava de la fin finala, Tomàs 1^er semblava retrobar una vigor novèla e de fòrças inesperadas.  Se brandissiá e se bolegava coma un diable aspersonat. Tiralhat, l’esparvier montava, davalava, montava un còp de mai en se torçant e se turtava contra lo desbauç dei rocàs. Desralhat per lo fretadís, tibada e bolegada mai que çò que fau, la còrda, a cada instant, menaçava de rompre. L’atalatge bufava, lo ministèri s’alassava. Enfin, un crit de trionfe resclantiguèt sus lo litorau ; après una ascension qu’aviá pas durat doas oras, la partida superiora dau fielat atenhiá lo nivèu dau bauç ; mai vaquí ben una autra fèsta ! Au rebors deis ases que se baton quora manca lo fen au rastelier, leis estajants, qu’avián fach causa comuna quora s’èra agit de córrer après la mangiscla, se divisèron un còp de mai tre que pensèron la téner.

» La lucha èra a recomençar, d’autant mai implacabla qu’una fam devoranta enfuocava lei passions politicas e enverinava l’òdi dei partits. La cima dau còne despassava a pron pena lo ras dau platèu, que Quinquina e son monde s’èran precipitats dessús e l’avián agantat per lei promièrei malhas. Confles e desfisents, lei Grands e lei ministres avián escampat la còrda e ara s’èran gitats sus l’esparvier. Lei dos camps tiravan cadun de son caire, en s’invectivant l’un l’autre. Quinquina invocava sei drechs de presa, lo president dau consèu invocava sei drechs d’alatge. Coma de crampons de fèrre, lei dets crocut se disputavan la trama. Lei narras fumavan, lei bocas escumavan, lei dents beluguejavan e gitavan d’ulhauç.

  » Tancat per l’espaventa, acoconit au pregond de son croton, lo rei de Tambolina donava plus de signe de vida. S’agissiá plus per eu de saupre se seriá manjat cuech ò crus, per lo pòble ò la noblesa, quora subran, gramaci au coquin de sòrt ! atencion tilhosa de la Providéncia que velhava ostensiblament sus lo cap de nòstra dinastia ! au moment de prene tèrra, lo fielat petèt, se rompèron lei malhas, e lo còrs de Tomàs 1^er, tirassat per son pròpi pes e perçant una larga traucada, tornèt tombar, coma un avalancament, dins la mar.

  » Vos pintarai pas lei consternacions dei bòns estajants de Tambolina ; aquelei doç amics restèron totei ensucats sus plaça.

» Èra ja luenh l’ex-rei.

» Ambe lei biais d’un pòrc de mar se jogant dins l’èrsa, fendisclava lo bèu Pacific e s’endraiava vèrs la nau que, per assistir au desnosament d’aquela scèna estranha, se tancava a quauqueis encabladuras dau maratge.

  » Èra un brick american.

» A pron pena montat sus lo batèu, Tomàs Legoff se remembrèt tanlèu de son ancian mestier : escalèt lentosament leis enflechuras dau grand mast e se calèt tot d’una dins la gàbia.

» Tornèt prene son trin lo bastiment e resquilhava en vista de la còsta.

» Leis estajants èran encara sus lo bauç, tancats, estabosits, la boca badanta e regolanta.

» Tomàs faguèt un pam de nas tras que capitat.

» — Dinatz sens ieu, que cridèt.

» Puei, fasènt un virafàcia e mostrant la partida dau còrs qu’avián la mai cobejada, apondèt d’un biais expressiu :

» — Vaquí per la Constitucion ! »