La ròca dei gabians, episòdi 24 e fin

 

Retrach de Corto Maltese per Hugo Pratt
Sòrga: .https://www.passion-estampes.com/toiles-BD/toile-corto-maltese-dedicated-70x100.html 

Capítol XXIV

Vocacion

Coma totei lei gents, En e Na Enric s’inquietavan ja de l’estat que Marc embraçariá. Consultant sei rasons e seis ambicions personalas, lo parèu auriá aimat a çò que prenguèsse un jorn la direccion deis afaires, e pasmens, per aquò, mancavan de bòn sens. Luenh de regardar lo comèrci coma una condicion inferiora, lo presavan fòrça ; i vesián un desbocat mai fecond qu’aqueu, per ansin dire, dei fonccions publicas, e pensavan pas que lo comptador d’un magasin, onte s’assetan l’onor e la probitat, foguèsse mens digne de consideracion que lo burèu d’un ministèri.

Coma avián d’idèas regdas e arrestadas aquí dessús, s’èran fach d’avança une lei de laissar lo fiu liure completament ais ocupacions de sa vida ; mai coma aqueu semblava veire dau marrit uelh totei lei mestiers e que testimoniava pas de preferéncia, òm podiá creire que, lo moment vengut, se tornariá sensa resisténcias ai vòts de sa familha. Vaquí lo pantais que En e Na Enric caressavan en secret. L’ora sarrava ont anavan se derevelhar totei dos en fàcia de la realitat : mai qué revelh !

Marc veniá de manjar dins sei setze ans. La sason dei vacanças tocava a sa fin : l’aviá passada a la campanha, pron tristonet. Aqueu jovent èra plus parier ; un cambiament dei grands s’èra fach d’espereu. Ben qu’aguèsse aimat sei gents d’un tendrum apassionat, fugissiá sei careças e cercava la solesa. Lo mai sovent, coma èran aquí, se mostrava silenciós e pensadís. Èran ja lei promièrei neblas que s’arboran au matin de la vida ? La maire l’aviá interrogat mai d’un còp, de badas.

— De qu’as, dròlle ? disiá ; car as quauqua ren. Siam pas coma aquò a ton atge. De que s’es passat ? Qué se passa ? Dubrís ton còr. Vòle tot saupre.

Èra estat vint còp sus lo punt de parlar, e vint còps aviá entraucat dins son pitre lo secret que voliá ne’n sortir.

Lei dos espós s’èran promés d’aver, avans la fin dei vacanças, una entrevista ambe son fiu au subjècte de l’avenidor.

Un ser, après dinar, èran totei tres recampats au salon. S’escagassava Marc, abimat dins sei soscadissas, se calava Marc : sa maire l’espinchava, inquieta.

— E be, Marc, diguèt subran En Enric, coma jutjas a prepaus d’èstre seriós avans que siegue lo temps, siguem grèu, lo vòle ben, e parlem dei causas seriosas. Manjas dins tei setze ans, car fiu, es l’atge onte lei gosts e leis inclinacions se desvelan, onte l’esperit branda e cerca sa via, onte comença a ponchejar la pressentida dau mestier qu’embraçarem mai tard. La causida d’un estat devent influir sus nòstra existéncia tota, es temps d’i pensar ara e mai conven de s’i alestir longament. Entreveses dins l’avenidor una pausicion que t’atira mai que non pas una autra ? Qué desiras faire un còp leis estúdis acabats ?

Partiguèt d’aquí per passar en revista lei estats dispariers que se presentan a l’intrada de la vida sociala, l’administracion,  lei pònts e levadas, la magistratura, lo barrèu, totei lei professions liberalas, e a cada question s’adreiçava a Marc, e Marc respondiá sensa relambi :

— Nani, mon paire, es pas aquí çò que m’atira.

— Ansin, totei lei mestiers te son egalament indiferents, ne’n estimas pas un ? De totei lei vias dubèrtas a l’intelligéncia e a l’activitat de l’òme, lo comèrci es aqueu, pasmens, que m’agrada lo mai. T’agradariá pas d’i intrar ?  T’estimariá de prene un jorn lo baile deis afaires nòstres, de l’ostau nòstre ?

— Nani, respondeguèt Marc, segur aquò me fariá onor de seguir lei piadas de mon paire. Es aquò qu’auriáu causit… se finalament l’astrada m’aviá pas butat, apondèt d’una votz trantalhanta.

A.n aquela revelacion susprenenta, Na Enric freniguèt coma s’èra estada mossegada au còr per çò que sentissiá ; totei leis esglaris, totei lei terrors dau passat, coma de trevas que menaçavan, veniá de s’arborar davant ela.

De son caire, NE Enric, d’un biais marrit, èra pas gaire estonat :

— Te comprene pas, çò diguèt. S’as una vocacion, perqué nos ne’n faire un mistèri ? D’onte ven que trantalhas a nos ne’n fisar pas lo secret ? Sabes lo tendrum qu’avèm per tu; sas que remonta pas a.n aièr ; aqueu tendrum a setze ans, fai ton atge tot bèu just e fai ton atge tot parier.

Marc regardèt un a cha un, son paire, sa maire puei, enfin prenguèt sa tèsta entre lei mans, e ausiguèron que plorava.

Na Enric blanquinejava coma una mòrta.

— A ! malaüros, vòls faire marin ?

— Marin, tornèt dire lo paire espantat.

— Òï, nos vòu laissar, eu. Aquí son ambicion !

— Nos vòls laissar Marc ? Nos vòls laissar, mon amic ? I aviá tant de mestiers e aqueu que causisses es aqueu que te permetriá de nos laissar ? T’enujas doncas dins ta familha ? Avèm doncas pas sachut nos faire aimar de tu ? Diga, mai coma s’i faliá prene ? Èras tot per nosautres, èras lo solet au monde per nosautres, e vas nos laissar venir vièlhs dins lo tristum e l’abandon !

E de lagremas, e de senglòts.

S’arborèt fin finala Marc.

Atirèt dins sei braç son paire e sa maire, e lei quichant totei dos sus son pitre :

— Plores pas mamà, plores pas paire mieu ; vos laissarai jamai. Ma vertadièra vocacion, lo sentisse a.n aquela ora, es de viure pròche de vos en vos aimant lo mai fòrt possible.

Aquel incident, que semblava acabat, devriá s’endraiar mai que mai.

Marc aviá représ lo cors de seis estúdis ; ne’n faliá fòrça per apasimar lo parèu dins la calama. Dins lo treból de sa consciéncia, En e Na Enric s’interrogavan estansinats. S’èra seriosa la vocacion de Marc, avián-ti lo drech de n’en acceptar lo sacrifici ? Coma l’acceptavan, avián-ti pas cedit a un movement de tendrum egoista copable ? Èran-ti segurs de n’aver pas consultat son bonaür e non pas abusar d’un moment de suspresa e d’atendriment per desvirar a son profiech l’astrada d’aqueu jovent ? Se demandavan s’èra dau dever absolut deis enfants de s’immolar a la familha, ò, se au contrari, èra pas au ròtle dei gents de s’immolar a seis enfants.

Na Enric mai que mai, qu’aviá vist espelir la vocacion de son fiu, e que, ara que se ne’n avisava, sabiá per quntei rasigas aquela vocacion li teniá au còr, Na Enric viviá en preda dei perplexitats lei mai crudelas. Marc, lei jorns de sa sortida, cargava una cara urosa e sorrisenta : mai aquò l’enganava pas la maire e, sota aquelei semblanças de resignacion aisida, devinhava la constrencha e l’esfòrç. Se lanhava pas de l’observar amb una sollicitud socitosa, e, a cada sortida novèla, li trobava d’uelhs mai làs, lo frònt mai pale, lei gautas mai magras.

Ne’n eriam aquí, quora un ser de novembre, a la velhada, reçaupèron la visita dau prefècte deis estúdis de Santa-Barba. De liames d’intimitat existissián entre elei, ansin aquela visita aviá ren de ben estonant ; mai après s’èstre tocat la man coralament :

— Mei bòns amics, diguèt Sénher Guérard, complisse un dever en vos venent trobar. S’agís dau fiu vòstre. Vos lo deve pas escondre mai longtemps, que nos dona d’inquietuds a totei, e dei mai grèus. Ven triste mai triste ! Sa santat s’altera, ne’n patisson seis estúdis. La causa d’aqueu cambiament, la coneissètz vosautres, tant coma ieu. Es temps, va crese, de faire quauqua ren.

» Fai un brieu, desenant, que vive au mitan de la jovença ; tot çò que la pertoca m’es pas estrangier. Ai vist se desvolopar a l’entorn de ieu, fòrça vocacions, ne’n ai bailejat quauqueis unas, ne’n ai pas rescontrat de mai imperiosa qu’aquela de la mar. I a aquí un encantament, un pivelament, un entrainament fatau, e contre elei totei lei resisténcias se venon rompre.

» Sabe que Marc, dins un vam de tendrum que m’estona gaire, vos a sacrificat ambe larguesa de sei gosts e  de son gaubi ; mai, lo sacrifici, leiau, sincèr es mai que mai tarrible, e ne’n garda au còr una macadura que jamai podriá se sonhar. Pensatz-i, la causa ne’n vau la pena. Es assumir un responsabilitat pesuga que d’anar contre aquela vocacion d’un jovent, quora aquela vocacion, que vau de l’aur pasmens, se manifesta per de simptomes que ne’n siam temoins tant lei vesèm violents.

» Podèm crànher que prene mestier per obligacion, podriá, benlèu, se desvelar coma un fracàs. Auriatz pas a vos reprochar sei fautas e sei malaürs ? Vos esconde pas çò que pòu i aver de dolorós per de gents benvolents e afectuós coma siatz, a veire son enfant unenc causir un estat que lo condamna a viure luenh de sa familha, de lònga ; mai siam ben d’acòrdi, lei gents que se flatan de venir vièlhs environats de seis enfants, s’embullan.

» Sensa dobte, en cedant ai desiranças dau Marc, vos alestissètz fòrça pegins dins l’avenidor, mai tanben fòrça  jòias. I aurà lei desparts, i aurà lei retorns. Vòstrei pegins seràn de grandei dolors, mai vòstrei jòia seràn d’una bèla ebrietat. Pas res dins aqueu monde d’aquí qu’ague seis imperfeccions ; l’abséncia lo mai grand dei maus, a lei sieunas. Aquela vida d’emais sempre renovelats, escapan ai fresilhaments dau cada jorn, ais atebesiments inevitables ; espandís leis orizonts de l’arma umana e ne’n descubrís pas que lei grands costats ; permet ais affeccions de sarrar aquela vivacitat, aquela sabor, aqueu peu foletin que resistís tròp rarament a una lònga abitud de la teulissa domestica.

» Ai constatat que lei joinei marins son dei mai tendres e dei mai amables. Coma mestier, ne’n vese pas dei mai grands ; es ja la marca segura d’una natura ben singulara de se sentir emportar vers ela.

» Aquí, mei bòns amics, çò que teniáu a vos dire. Pensatz, recampatz-vos. M’a semblat que l’avenidor dau fiu vòstre èra en dangier ; ai fach mon dever tot vos ne’n avisant. »

Lo meme ser, en preséncia de En Guérard, l’immolacion fuguèt consomada dins un transpòrt d’amor e de dolor. Tre lo lendeman, sensa laissar Santa-Barba, Marc intrava a l’escòla preparatòria per la marina. S’i anèt après una lònga charradissa, e, a la resisténcia qu’opausava promier, auriam poscut veire d’espereu una victima que de parents testards sacrifican a seis interèsts personaus. Marc tocava quasi au limite d’atge, e aviá plus meme una annada dins son entier per s’alestir ais examens que devián li dubrir ò li barrar l’escòla navala : anava complir en quauquei mes de miracles d’intelligéncia, de pretzfach e de vòia.

Amb aquela orra velocitat leis tèrmes que cranhissèm venon fondre sus nòstrei tèstas ! Òm a davant se de messadas e d’annadas, semblan que lei datas fatalas arribaràn jamai ; s’abrivan e se succedisson coma de còps de tròn. Òm comptava sus un desralhament de l’astrada : a l’ora dicha, lo trin intra en gara. Marc passèt seis examens, fuguèt admés au Borda, ne’n sortiguèt doas annadas puei, sensa qu’una palheta aguèsse enganat l’enavans dei causas : aguessiam dich que tot aquò s’èra fach d’un jorn solet, per encantament.

E ara qu’es partit, ara que naviga per leis oceans luenh, lei dos autres comptan lei setmanas, esperan lei corriers, e s’alestisson a venir vièlhs au recanton d’un fuòc solitari. Ne’n es acabat dei jòias de l’ostau. Es plus aquí, a partit, aqueu que per sa sola présencia divertissiá la taula e poblava lo fogau ! Acceptan lo sòrt e lo suportan sensa se plànher. Es mai que mai una pensada que lei releva e lei sostenh : aiman a se dire, se dison ambe fiertat qu’a son fiu li agrada mai la glòria e leis òbras d’un mestier d’aventura que non pas lei gaudiments d’una vida aisada, que servís ja son país, qu’es apelat a lo servir un jorn amb onor, e que fin finala, que que siegon lei rescòntres que li porgís l’astrada, serà jamai lo radier au dever e a la devocion.

Sèvras, lo 31  de març de 1870.

Fin.

D’après Jules Sandeau.

 

 

 

 

 

 

 

La Ròca dei Gabians, episòdi 23

 

Escòla dei dròlles de Sant-Miquèu dins leis annadas 1870. 
Sòrga de la fotografia: Histoire de l’école – Ecole de l'Horizon (ac-nantes.fr)

Capítol XXIII

Educacion

Es aquí, dins aqueu paradon, qu’acabèron la sason en auton. Aquelei que possedisson la tèrra e l’ostau onte son nascuts, ont an grandit, s’avisan pas de tot çò que pòu i aver d’enebriant dins lo sentiment de la proprietat. M’es donat de saupre qu’aquelei, per son trabalh chanut, per son coratge e son intelligéncia, son parvenguts, coma En e Na Enric, a aquesir la teulissa que leis assostan, aquela teulissa fuguèsse la mai modèsta dau monde. Òm aima a se representar lo bonaür d’un parèu ligat ambe tant de tendrum. De lòngueis annadas d’espròvas avián nosat lei liames que leis estacava l’un l’autre d’un biais mai fòrt, e lo bonaür que ne’n gaudissián mai pregond, sei lagremas se ne’n remembravan.

Octòbre se mostrèt prodigue en jorns bèus. L’èr viu e pur qu’òm respira sus aquelei planestèus arribava ai paumons de Marc coma lo buf doç de l’ocean ; lei bosquets, lei pargues aigats de lutz, vestits de porpra  e d’aur, lo consolavan de la mar absenta. Na Enric, a pron pena installada, regnava e senhorejava ja. Plantava de rosiers, talhava lei massís, dessenhava de lèas, corrigissiá d’aquí d’enlai lei bolegadís tròp rufes dau terren, e s’alassava pas de caminar dins son reiaume polit. Bastava de quauquei minutas per ne’n faire lo torn sensa preissar lo pas ; mai, coma i preniá cada còp un plaser novèu, li semblava que se preniá per la mèstressa d’un domèni que s’acabava jamai.

Ansin coma se fa generalement dins lo monde dempuei que lei viatges son venguts aisits e veloces, En Enric quitava París lo ser per s’anar jónher lei sieus ; se retrobavan a l’ora dau sopar, tant joiós de se reveire coma se s’èran pas vists la velha. Novembre copèt cort dins aquela vida urosa. La cisampa èra venguda. S’entornèron dins sei barris d’ivèrns, e fòrça foguèt de reconéisser que lo cortieu de la carriera dau Bac, esgaudit per lei fuòcs dau fogau, aviá tanben sei bòns costats.

— Nani, car molher, çò diguèt En Enric a sa dòna, d’autrei suenhs  te sònan. Tot çò que podiás faire per la prosperitat e per l’onor de l’ostau nòstre, l’as fach, e  l’as ben fach : es a tu que dèu sa bòna reputacion. M’alassarai jamai de m’inspirar de tei consèus ; mai, ten-te lo per dich, siás desenant retirada deis afaires, tu. Te sòbra un pretzfach mai seriós a complir : aparténes a ton fiu dins son entier. Marc grandís. Quauqueis annadas puei, e deurem se separar d’eu, començarà la vida de collègi ; mai es una educacion promièra e solas lei maires son fachas per la donar a seis enfants. Òc, elei soletas an lo secret de fargar aquelei joinei còrs e d’i estampar d’impressions qu’escafaràn jamai. Quau mielhs que non pas tu saupriá s’aquitar d’aqueu dever ? Ta doçor, ta paciéncia, ton tendrum porgiràn de bònei fruchas. Nòstre fiu a de bòns biais, auràs pas qu’a lei desvolopar. Li ensenharàs sensa pena l’amor dau ben e de l’onestetat, e sortirà de tei mans tot alestit a venir òme.

Fuguèt aspre mai cortet l’ivèrn. Tre que lei promiers solèus d’abriu, la maire e l’enfant prenguèron la volada, e anèron folejar totei dos dins lo claus onte lo mèstre dei ceremonias campèstras, èra la prima que vòle dire, aviá passat davant per festejar son retorn. Jamai, Dòna de la nauta torn, acompanhada de sénher son Prince, èra estada recebuda dins sei domènis dins tota sa pompa.  

Son intrada fuguèt saludada per un còr de boscarlas. Dos castanhiers formavan au dessús de sei tèstas un pali naturau que mancava pas de plumacho. Un merle leis arenguèt. Totei lei quinçons, totei leis auriòus vesins sovetavan la benvenguda, mentre que lei lilàs balançavan au buf de la cisampa, coma d’encesiers, sei rasins odorants. Lo vergier, dins seis ajusts, porgissiá unencament ais uelhs que begulejavan de teletas blancas e ròsas.  Lei abelhas vonvonejavan sus leis esparcets, lei violetas e lei primavèras formiguejavan pròche dei lèas : d’en pertot l’ebrietat de la vida.

Aquelei costieras de Sevras e de Belavista, desertadas durant l’ivèrn e purificadas per quauquei mes de solesa, an una flor de respelida que se fau despachar d’acampar avans que lei ciutadans ne’n aguesson profanat la gràcia vierginala.

Lei jorns de bòna astrada an pas d’istòria. Lei mes seguissián lei mes, lei sason succedissián ai sasons. Marc grandissiá sota l’ala de sa maire. Pense pas que deguna educacion promièra aguèsse jamai costat mens de pretzfach. Marc èra nascut ambe lo sentiment deis armonias e dei beutats de la natura, aviá aprés sensa forçar a letrejar lo nom de Dieu dins lo libre de la creacion. Lei exemples qu’aviá sota leis uelhs valián tot un cors de morala. L’estrecha union de sei gents, l’afeccion, lo respècte que testimoniavan de lònga l’un per l’autre ne’n disián mai qu’un traitat de bonaür e dei devers de la familha. Urós leis enfants que son totei abalits dins un monde de tendrum ! La vida dins son entier ne’n resta estampada.

Marc, a dètz ans, sabiá pas grand causa : mai lo bòn gran fruchava ja dins son còr, tot prometiá a.n eu un esperit drech, una arma regda. La mena de nostalgia qu’aviá aducha dau Poliguen s’èra avalida pauc a cha pauc. Pasmens lei rumors foscas qu’emplissián lei bosquets au calabrun, lei napas de verdura solevadas per un vent d’auratge, la nebla dau ser ò dau matin amolonada a l’orizont, la vela d’una embarcacion esclairant lo fons dau paisatge, lo cabuçavan dins un pantais estranhi, coma s’aguèsse retrobat subran dins aquelei bruchs e dins aquelei aspèctes un resson, un rebat, un imatge de l’ocean.

Se parlava plus de la Ròca dei Gabians eu, parlava soventei fes dau Poliguen e de seis estajants. Norrissiá l’espèr d’i tornar, èra aquí la mai cara dei desiranças ; mai, franc de l’embeliment que nos entorna ai luòcs ont avèm patit, comprenèm que Na Enric fuguèsse pas temptada de reveire aqueu maratge que lo remembret èra un esglari. Totei relacions, pasmens, avián pas calat ambe lo pòrtet ; lo curat de la borgada de Batz de temps en quora ne’n donava de nòvas.

Es per lo bòn curat qu’aprengueriam la mòrt de Bibia. Un matin, lo bedigàs èra estat  recampat sensa vida sus lo lindau meme de l’ostalet onte restava a passat-temps Na Enric. Lei personas caritablas que s’èran encargadas de lo sepelir avián trobat sus eu un detier de pèu penjat a son còu per una ficèla : pecaire Bibia ! paure pichon Bibia, pecaire !

Marc, a dètz ans, laissava l’ostau pairau per intrar a l’institucion de Santa-Barba-dei-Camps. Aquel establiment de Fontenai-dei-Ròsas, ben mai vielhòt qu’aqueu de Vanvas, fa coma lo trach d’union entre la vida de l’ostau e lo regime dau collègi.

Lo dròlle, doas annadas mai tard, intrava a Santa-Barba de París. Aqueu nom de Santa-Barba, carivent per tant de familhas, ne’n pòde, per ma part, l’escriure sens esmai. Tòrne veire en l’esrivent leis èstres bòns e polidets que me l’an fach aimar, lo venerable Labrouste[i], Alexandre Bixio[ii], tant viu, tant devodat a la glòria de l’institucion, e aquela familha Guérard[iii], tant urosa alora e tant digna de l’èstre, tant crudelament esprovada dempuei. La mòrt a prés leis uns, a tustat leis autres dins seis afeccions lei mai pregondas.Servam preciosament la memòria d’aquelei que son plus. Lei bontats d’aquelei que subrevivon s’escafaràn jamai dins nòstrei còrs : posquesson reçaupre aquí lo testimoniatge de nòstra lònga e etèrna amistat.

Me pense pas que lo jove Marc Enric ague mandat a Santa-Barba un viu esclat. Ai furnat dins lo libre d’aur de l’institucion sens i trobar son nom. Òm se remembra pas qu’ague pescat per excès de pretzfach ni mai que fugue èstat per sei mèstres e sei condisciples un subjècte d’edificacion ; mai es permés d’afortir, sensa crenta d’èstre messorguier, que preseva ai mèstres, ai condisciples e au monde. Generós, tot a totei, aguent ren que tengue, sempre lèst ai bacèus tre que s’agissiá d’aparar lei fèbles e leis oprimits, aviá l’esperit viu e large, lo còr valent e brave.

Dise ren de sei bòns biais. Rebèlle ai lengas mòrtas, s’anava puslèu vers lei sciéncias exactas. La geografia l’atirava ; lei lecturas que li agradavan mai èran de relacions de viatge. Sensa dobte, ais oras de recreacion, sei cambaradas se chalavan de sei racòntes de la Ròca-dei-Gabians : se parla encara, a Santa-Barba, deis ors de Spitzberg e de l’illa de Tambolina.  

(de seguir, de segur...)

---

[i] Labrouste (1799-1885). Arquitecte dau collègi-Santa Barba.

[ii] Bixio (1808-1865). Fondador de la REVISTA dei DOS-MONDES.

[iii] Guérard (1797-1854). Prefècte deis estudis de Santa-Barba.

La Ròca dei Gabians, episòdi 22

 

Capítol XXII

Epilògue

Vaquí, mon car Pau, lo racònte que t’aviáu promés. Podriáu calar aquí ; mai m’avise que t’interessas au Marconet, e que siás curiós de saupre çò qu’es vengut en grandissent.

Per te satisfaire, lo seguirem fins au jorn onte, ben jovenet encara, rejonhèt lo reng demest leis òmes utiles de son país. Demandes pas a.n aquelei radierei paginas leis aventuras de la Ròca dei Gabians ; ne’n avèm acabat ambe leis esmogudas violentas ambe l’accion e lo bolegadís. Anam rintrar dins un òrdre d’idèas mai suavas : anam retrobar dins son interior leis èstres excellents que conéisses ja : un paire qu’es l’onor e la leiautat d’espereu, una maire tendra, una esposa devodada, aguent pas d’autrei jòias qu’aquelei dau fogau domestic ; en penetrant dins son intimitat, poiràs creire  qu’as pas laissat ta familha.

Lo viatge fuguèt una seguida de distraccions e d’encataments. L’auton èra d’una magnificiéncia excepcionala ; ne’n aprofichèron per perlongar lo camin e multiplicar leis escorregudas. Clisson lei retenguèt pendent quauquei jorns sus lei bòrds de la Sevras nantesa, puei remontèron lo cors de Leira, e visitèron Chenonceaux, Chambord, Ambroise, totei lei sitis, totei lei castèus, totei lei vièlhei muralhas que sonavan la curiositat.

Tornèron fin finala a París, e ben que siegue sempre ben doç de tornar prene possession de son cada jorn e de son fogau, l’ora dau tornar fuguèt pas pasmens exempta de trébol e de tristum. Se rementam lei crentas que Na Enric laissava veire au subjècte dau Marc dins una dei radierei letras qu’escriviá a son marit. Que farián, dins l’entresòu, d’aquela ironda dei mars ? D’efiech, a pron pena rintrat, Marc s’espaventava ja coma un aucèu qu’òm ven de metre en gàbia. Na Enric, a son insaupuda, s’èra acostumada ela tanben, a l’èr liure e ai grands espacis ; mai èra d’aqueleis armas que vivon pas que per leis autres, soscava pas qu’a son fiu. Tre lo lendeman de son arribada, liurèt seis inquietuds au còr d’En Enric, que semblava pas se ne’n socitar mai qu’aquò.

— Te fagues pas de laguit, çò disiá. Es sauvat Marc, lo vaquí galhar e en bòna santat. Luxembourg e Tuileries li tornaràn pas lei gravas de Bretanha ; mai ; fin finala, Paris sauriá pas passar per una surcursala dei paluns Pontins. Lo dròlle s’acostumarà pauc-a-cha-pauc au mitan onte vivèm ; es l’afaire de quauquei setmanetas. En esperant, anarem dimenge que ven, coma de bòns borgés que siam, se passejar dins lo bòsc de Meudon, e tornarem novelar aquela festeta cada uech jorns, tant longtemps que la sason lo voudrà.

Na Enric podiá pas s’empachar de dire qu’anava tròp lèu. S’endeveniá triste Marc, de mai en mai. Que lei carrieras, lei baloards onte lo tirassavan li semblavan estrechons e bornats ! Qué magre riu qu’es la Seina ! Qué pietadós rocàs que lei rocàs dau bòsc de Bolònha ! Coma restava freg e indiferent ai jòcs qu’aviá sota la man ! Qu’auriá escambiat totei lei polidets drolletons que folejavan dins lei jardins publics contra dos ò tres dei pichons maufatans qu’aviá laissats au Poliguen, Porniquet, Cambajon, Macabuòu, Mascaret, totei aquelei noms vonvonejavan dins sa memòria coma un eissame dins un brusc. Lo solet eròi dau monde, per eu, èra Legoff lo jovent. E mai lo paure mendicant li mancava.

Auriam poscut creire que l’aventura de la Ròca dei Gabians l’aviá a jamai garit de sa fe per l’ocean ; nani, lo remembre d’aquela nuech tarribla demorava dins son imaginacion coma quauqua ren de meravilhós e d’encantat. I tornava sensa relambi, e sempre amb un estrambòrd qu’espaventava Na Enric.

— Vai, li diguèt sa maire un ser que racontava per lo vinten còp, e amb estrambòrd novèu, la velhada au pè de la ròca, l’escalada dau bau e lei valentiás de l’amic Legoff, s’èras estat temoin dau desespèr onte me cabuçava ton escorreguda, t’agradariá mens lo racònte de toteis aqueleis orrors, ne’n parlariás pas tant coma lo fas.

A.n aqueu repròche d’aquí que sentissiá s’ameritar, Marc se gitèt dins lei braç de sa maire, e desenant ne’n parlèt plus de la Ròca dei Gabians.

Lo dimenge que devián passar dins lo bòsc de Meudon èra arribat. Partiguèron vivament totei tres per una clara matinada d’octòbre. Marc èra urós de retrobar, foguèsse quauqueis oras, sa vida barrutlanta tampada d’un biais rufe, e, de son caire, se regaudissiá Na Enric d’una passejada que la reportava ai temps melhors de sa jovença.

Davalèron a Belavista, desjunèron a l’ostalariá de l’estacion en cò deis òstes bòns e amables, puei d’un biais leugier ganhèron lei bòscs onte s’espandissián lei beutats de l’auton. Èra una d’aquelei jornadas que son leis adieus dau solèu. Leis aucèus cantavan coma a la prima. Lei rores èran sempre vèrds. Un ventolet fèble bolegava lei ramas dauradas dei beç e deis auberas. Mentre que Marc corriá coma un cervion sus la mofa e dins lei bruscs, En e Na Enric marchavan plan planet lòng dei lèas. La vista d’aquelei paisatges ont avián caminat tant sovent derevelhava a l’entorn d’elei un cortègi de remembres ; dins una entrevista doça e greva, se tornavan dire l’un a l’autre lei jòias e leis espròvas d’una existéncia de labor e d’onestetat.

Coma charravan, s’èran virats cap ai costieras de Sevras. Resistiguèron pas a l’enveja de relucar dins lo claus qu’avián visitat a passat-temps, e possedit tot un après-miegjorn. Butèron la grasilha entra dubèrta e fuguèron agantats en flagrant delit de curiositat per un jardinier que lei convidèt a intrar d’un biais cortés; èran en viatge lei mèstres.

Na Enric trantalhava pasmens.

— Intratz, Dòna, diguèt lo jardinier, crenhetz pas de faire la curiosa. Que siegue pas a logar la proprietat, nimai a vendre, mei mèstres, en partent, me donèron l’òrdre de la laissar visitar per lo monde que ne’n aurián enveja.

— E be, intrem ! cridèt Na Enric d’un biais joiós, donem-nos, aqueste còp, lo luxe d’una bastida.

Leis annadas avián porgit degun cambiament dins aqueu casau poetic. L’ostau èra ben coma Na Enric l’aviá descrich dins una de sei letras. Defòra, de sa teulissa plana, sa terrassa e sei balcons, sei palissadas de rosiers escalaires e sei festons de vinha verge, semblavan a una cassine[i] italiana. Lo dedins èra frescament decorat ; lei mòbles e lei pinturas respiravan a l’encòp l’elegància e la simplicitat. Lei membres èran pas ben largs, mai Na Enric se disiá que lo bonaür ten pauc de plaça, e tot çò que vesiá èra en tant dins sei gosts, que li semblava qu’aviá bailejat d’esperela ai mendres detalhs de l’adobament e de la decoracion dau casau.

Se vesiá, dau naut de cada balcon, un punt de vista unenc benlèu dins leis environas de París, e que podrián envejar leis encontradas mai favorizadas dau cèu : entre dos bauç de verdura, lo vilatge de Saint-Cloud en cieri ; au dessús dau mont Valerian coma un acropòli ; la Seina replegada au fons de la valèia, e luenh luenh, per radiers limits, lei còlas bosquadas de Sannois e de Montmorency : un tablèu de Poussin.

Èra vengut lo ser, e esperavan au salon l’ora dau trin que lei tornarián a París. Marc trobava que li agradava l’ostau e ne’n voliá plus partir. Lo còr de Na Enric fasiá tifa-tafa. « Aquí seriam ben ! » çò diguèt en bufant. S’envelopava dins son chale, quand subran la pòrta dau salon se dubriguèt de sei dos batents e lo jardinier, tresmudat en mèstre d’ostalariá, prononcièt aquelei paraulas simplas : « Madama es servida ! » Muda e espantada, Na Enric interrogava leis uelhs de son marit que li fasiá boqueta.

— Òc, cara dòna, diguèt en li prenent lei mans, siás aquí au tieu. Nòstreis afaires an prosperat en delai de meis espèrs. Pantaiavas d’assostar ta vida pròche d’un bòsc, pròche de Seina. Aqueu domèni pichonet aviá sachut te sedusir, e ne’n gardavas l’imatge corau, e èra mon ambicion secrèta que de posquer te lo donar un jorn. Tei vòts son enausits, mon ambicion es satisfacha. Tot aquò es tieu, siás aquí la mestrèssa e la sobeirana. Anem sopar, mei dos amors : penjam aujornd’uei lo cremascle, e ai lo ruscle.

A.n aquelei mòts, passèt dins lo manjador ambe sa femna e son enfant pegats l’un e l’autre a son còu : avisa-te d’aquela jòia !

(de seguir, de segur...) 

---

[i] Cassine : ostalet.

 

La Ròca dei Gabians, episòdi 21

 

Capítol XXI

Qunta bèla jornada emplida de totei menas d’esmogudas que non sai ! S’èra espandida dins la borgada, la nòva. Marc, dempuei lo moment onte s’èra sentit entrainat per l’ersa, se remembrava pas brica de grand causa. Òm cridava au miracle : un àngel aviá reculhit lo dròlle e l’aviá menat dins son liech ! Totei leis estajants, recampats sus lo cai, acampejavan la pòrta de Na Enric e demandavan de  veire lo Marquonet, tròp fèble encara per poder davalar. Na Enric fuguèt obligada de se mostrar a la fenèstra e de lo presentar a la populacion espantada.

Assetat sus lo lindau, e completament estrangier a çò que se debanava a l’entorn d’eu, Bibia gostava, tranquille, d’un crostet de pan e d’una ceba crusa.

Pasmens, lei promièrei reconeissenças apasimadas, la maire aviá reconegut lo chale onte son fiu èra envelopat : èra lo tartan qu’aviá laissat ai mans de Bibia. Qunta aparéncia que Bibia auriá jogat un ròtle dins aquela aventura ? Soleta, Na Enric, sensa poder l’explicar, vesiá ja la veritat. Avans de se faire dins son esperit, son còr fasiá lume : l’esperit cerca, lo còr devinha.

Una chalopa qu’aviá disparegut dau pòrt dins la nuech veniá d’èstre retrobada au fons d’una cala, pròche de la borgada de Batz, sensa degun a bòrd.

Vaquí çò qu’aprengueriam dins la serada :

I aviá sus la còsta, au dessús de la baia onte la chalopa èra encara encalada, un casau onte restava un parèu dei mai paures. Malautejava l’òme ; aviá passat la nuech au cabeç la femna. Una ora pròcha de la poncha dau jorn, s’èra dubèrta la pòrta butada per un ventàs, e èra rintrat Bibia amb un dròlle dins sei braç. Lo dròlle èra rotlat dins un chale, ensucat, quasi mòrt de freg. Bibia semblava transfigurat : seis uelhs beluguejavan coma dos mochons. A pron pena intrat, aviá gitat dos fais dins la caminèia, presentat lo dròlle a la flama, e, en tot lo breçant sus sei genolhs, li versava gota a cha gota dintre lei bocas lo vin d’una fiòla nosada d’amarina, qu’aviá tirada de sa biaça : tot aquò d’un biais fin e mairau.

Vint minutas puei, s’enanava coma èra vengut, portant amb eu lo dròlle que dormissiá contra son pitre.

Èra Bibia, l’àngel. Qué ! diretz, aqueu mostre d’aquí, aqueu marrit, aqueu bedigàs ? E be, òc ! bastava de la benvolença d’una femna, de caressas e de la gràcia d’un dròlle, per escampar dins aquela fanga un grum d’affeccion, de reconéissença e de devocion. Aqueu grum, canhós, quasi inèrte aviá espetat subran en preséncia dau desespèr e la colerassa de la maire. Bibia aviá comprès, fin finala que Marc èra partit ambe leis autres, que sa vida èra en dangier. Instintivament, sensa se n’avisar que l’acte qu’anava complir èra remirable, coma un projectile obeïssent a l’impulsion qu’a recebuda, Bibia aviá corregut vers lo pòrt, s’èra ronçat dins una chalopa, aviá governat sus la Ròca, èra arribat tot bèu just per agantar lo dròlle que l’ersa retbalava.

L’aviá menat Dieu, l’aviá tornat Dieu. La lusor que s’èra facha aviá pas durat quauqueis oretas ; sa mission emplida, son òbra acabat, lo paure fadat aviá cabussat dins sa nuech, se remembrava plus. Na Enric aguèsse bèu lo virar e lo revirar barca a travèrs, pas un bolegadís interior que brande sa carabessa mau fargada.

— Potoneja-lo ! diguèt la maire a Marc en lo gitant au còu de Bibia.

Bibia agachava d’un còp l’autre e la maire,  e lo dròlle. Portèt a sa boca un dei dèts de sa man, aqueu qu’aviá pensat  Na Enric, e s’aluenhèt.

Quora arribère au Poliguen, l’amèu se tornava metre a pron pena de seis esmogudas.  Assistiguère, lo lendeman, a una ceremonia pertocanta. De matin, totei lei dròlles, dins seis vestits de festaires, se tenián recampats lòng dau cai, sus una fila soleta. Aquò campanejèt, e  aquò dindèt sensa relambi, la chormeta brandussèt alora, e se debanèt d’esperela sus la còsta, tot en abrivant vers la borgada de Batz. Pès descauçs, cadun d’elei un ciri a la man, s’anava en romavatge a la capèla de la verge ; èra un vòt qu’au moment màger avián fach, sus la Ròca, a Nòstra-Dòna-de-Bòn-Secors. Lei familhas caminavan darrier, Sénher e Na Enric tampavan la marcha.

A la mema ora, lo curat de la borgada de Batz e son vicari, precedits de la crotz e de la bandiera, seguits deis estajants de la borgada, s’anavan en procession au rescòntre dei pelegrinets. Òmes e femnas cargavan aquelei vestits polits que semblan raubats de l’Orient, e que lo temps a pas poscut modificar, e mai dins una epòca onte l’originalitat dei vestits a disparegut amb aquela dei costumas e dei biais dispariers. A mieg-camin, ne’n formavan pas qu’un solet lei dos cortègis. Aviá cantonejat lo Magnificat lo curat, que lo cantavan a l’unisson totei lei votz. Un solelhonet esclairava aqueu tablèu d’aquí : lo  bruch de la mar, grèu e solemne coma aqueu d’una orguena bèla, seguissiá lei cants religiós.

Après la ceremonia, lo bòn curat davalèt lei marchas de l’autar, e diguèt aquela charradissa corteta :

« Meis bòns enfants,

» Avètz désobeït a vòstrei gents, e vos a castigat Dieu. En preséncia dau dangier comun, vos siatz ajudats l’un l’autre, e vos a ajudat Dieu. En fàcia de la mòrt, avètz pregat Dieu,  e vos a desliurats Dieu.  Que tot aquò vos sèrve d’ensenhament. Mostratz-vos somès e respectuós vers lei familhas vòstras ; esparnhatz lo còr mairau ; aimatz vos leis uns leis autres ; e, que qu’arribe, aguètz fisança dins lo cèu. Sabètz totei quetei son lei mans que sauvèron lo Marconet. Aviam cresegut promier qu’èra un àngel que l’aviá recampat. Lo miracle resta dins son entier, e, perque Dieu, dins sa bontat, se servís dei mai umiles instruments per l’acompliment de sei projèctes, aprenètz per aquí, enfants mieu, a èstre bòns per totei e a pas mespresar degun. »

Una urosa suspresa esperava leis amiguets nòstres quora s’entornèron au Poliguen. Per lei suenhs de Na Enric, un tibanèu èra estat quilhat sus la plaja : asostava una taula improvizada, copiosament clafida de carns frejas e de pastissariás de menatge, lo tot seguit de fruchas de la sason e de quauquei botelhonetas de bòn vin. La presidéncia dau repàs fuguèt d’en promier ofèrta a Marc, que refusèt aquel onor e mostrèt Legoff coma mai digne de fe. Se faguèt pas pregar lo jove eròï, e, coma sus la Ròca dei Gabians, aviá donat l’exemple de coratge, de la preséncia d’esperit e de l’activitat, es taulejat que subrepassèt per son gromanditge totei leis autrei convidats e mostrèt que meritava tanben de lei bailejar sus aqueu camp nòu de batestas.

Sénher e Na Enric passèron encara quauquei jorns au Poliguen. Aquelei quauquei jorns fuguèron emplegats coma fau. Reparèron la perda esprovada per Legoff en li fasent present d’un barquet nòu e tot mastat, crompat dins lo pòrt de Nantes. Lo pescaire, dins sei regraciaments, vouguèt que portèsse lo nom dau Marquonet, e aqueu nom fuguèt marcat en letras d’aur au coronament de l’embarcacion.

Lo felen de Tomàs 1^er recebèt, eu, una mòstra d’argent d’aquelei mòts estampats au dedins de la cuveta : A Pèire Legoff, que manja sei dotze ans, remembre dau 15 de setembre. Pensam ben que Bibia èra pas oblidat ; mai qué faire d’aqueu malaürós ? Aviam promier soscat a li donar una cabana sus la còsta ò a li assegurar un recapte dins un ostau de caritat ; tot aquò èra impracticable. D’un caire, la proprietat, e mai pichona siegue, demanda de suenhs de susvelhança e d’administracion que Bibia auriá pas poscut seguir, d’un autre caire, la vida sedentària d’un ostau de recapte èra tròp contrari ambe sei biais barrutlaires. S’acontetariam de lo recomandar au bòn curat de la borgada de Batz, en li laissant entre lei mans de qué subvenir ai mejanets dau paure deseretat.

Èra enfin venguda l’ora de partir. La familha Enric, escortada de la populacion dau Poliguen, s’entornèt a pè fins a Guérande. Es aquí que se debanèron leis adieus. Se corfendiá Marc. Au moment de montar dins la veitura, potonejèt totei seis amiguets. Na Enric fuguèt potonejada per totei lei maires.

Quauqueis oras puei, èran sus l’empont dau batèu de vapor que remontava Lèira. Leis aviá seguits Bibia, en corrent, fins a Sant-Nazaire. Restèt longtemps sus lo cai, tancat, plegat en dos, son agach estacat sus lo batèu que s’aluenhava, e, quora l’aguèt perdut de vista, de gròssei lagremas tombèron de seis uelhs, que fins a.n aquí avián jamai plorat.

(de seguir, de segur...)

La Ròca Dei Gabians, episòdi 20

Capítol XX

Lo miracle

En se retrobant en cò d’ela, après un lòng avaniment, Na Enric se posquèt un pauqueton demandar s’aviá pas pantaiat leis scènas esglaiosas que veniá de traversar. L’òrdre e la patz acostumats ; tot alenava a l’entorn d’ela . Totei leis objèctes de familha èran a sei plaças, seis òbras d’agulha, lei libres que presava, lo lume qu’aviá brutlat tota la nuech, lei joguets dau Marcon, lo volume dei còntes dubèrt a la pagina qu’aviá pas acabat de legir. Un gai e poderós rai de solèu d’auton intrava dins aquela làupia onte ren aviá cambiat.

Demorèt quauquei temps drecha, espepissant lo membre, pensativa e espaventada. A la vista dau liech, que lei cortinas èran restadas tampadas, se levèt tot d’una peça, e, fodrejada per lo remembre de la realitat, s’estavanèt un còp de mai entre lei braç de sa serviciala e de son ostessa, que la quitavan pas.

Quora tornèt prene seis esperits per lo segond còp, lo curat èra solet pròche d’ela. Li teniá lei mans, e pregava : pregava en silenci la Maire dei dolors, lo Dieu dei desconsolats.

Èra apasimada, l’uelh sec, la votz suava, sens apietosament sus ela, sensa revòuta sus son astrada. Auriam dich que lo tròn, en la tustant, aviá agotat seis uelhs e botat son còr en podra. Tot primier, vouguèt saupre dins lei mendres detalhs çò que s’èra passat, coma son fiu aviá escalat la ròca, coma èra parvengut au darnier planestèu, coma èra estat emportat ; enfin coma leis autres èran estats retrobats e sauvats.

— Digatz, digatz, sénher lo curat. Ieu, vòle tot saupre, vòle tot ausir.

Lo curat, d’una votz trantalhanta, contèt tot çò qu’aviá après. Escotava avidament amb una mena de voluptat ferroja, e lo copant soncament amb aquelei mòts : « Pecairet ! Pecairet ! » que s’escapavan a cada instant de sei bocas.

— Ansin, çò diguèt, es acabat, es mòrt. An tornat totei leis autres : eu solet tornarà jamai ! E be, sénher lo curat, vos vau dire quauqua ren : ai pas que çò que merite. Dieu m’a castigada, e a ben fach. Siáu estada una marrida maire. Çò que vos dise aquí es la veritat. Aviáu ja perdut dos dròlles. Èran mòrts entre mei braç, mei dos promiers ! Aviáu recebut son radier buf. Leis aviáu sepelits de mei mans. Deviáu passar ma vida a lei plorar. Au bot de quauqueis annadas, leis aviáu oblidats quasi. Marc lei remplaçava dins mon còr. Ère fièra de sa beutat, m’enebriáu de son tendrum. Pensave plus ai dos autres. Quauquei jorns mai, e mon marit nos veniá retrobar. S’eriam quitats dins lo tristum ; se recampaviam dins la jòia. Nani, veguetz, ère tròp urosa ! Aviáu pas lo drech d’èstre urosa coma aquò. Dieu m’a castigada ; me planhe pas.

Febrosa, parlèt longtemps. Anava fins qu’a s’acusar de s’èstre pas mesfisada dins l’acompliment de sei devers envers lo Marconet.

— Siáu ieu que l’ai perdut, çò diguèt ; es ma fauta s’es mòrt. Lo cèu m’auriá pas esparnhat seis avertiments. Aquela mar qu’aimava, ne’n aviáu pau, m’esglariava. Quauqua ren me cridava aquí que l’atrivava per l’engolir. Auriáu degut velhar a tota ora, e me siáu endormida sens onor !

Pas un senglòt, pas  una lagrema, mai d’estofaments, d’angoissas frequentas, e tanben de retorns passatgiers d’egarament e de baujum.

— Faguem pas de bruch, parlem a la chut-chut. Dormisson aquí totei tres. Ai tampat lei cortinas, de crenta que lo jorn bèu lei geine. Legòff leis a retrobats sus lo planestèu de la Ròca dei Gabians. Son fòrça alassats. Quora se derevelharàn, vos lei mostrarai. Lo màger se ditz Armand ; lo segond, Alfred ; lo tresen es lo Marquonet. Veiretz coma son polidonets totei tres !

Èra ni Bossuet, ni Massillon[i] que lo curat de Borg de Batz ; mai lei plors que rajavan sus sei gautas passidas èran mai parlaires que non pas un sermon.

— Dòna, li diguèt enfin, me vesètz vièlh. Pendent lo cors de ma vidassa, ai vist de pròche fòrça desfortunas ; ne’n ai pas vist que fuguèt comparabla a la vòstra. Siatz, segur, la creatura la mai digna de pietat qu’ai rescontrada dins aquela valada de lagremas. Lo monde pòu ren per vos ; apielatz-vos sus la man que vos tusta, es la soleta que vos posque secorrir. Vos castiga mai vos esprova, Dieu. Vos marca dau sagèu de son eleccion, Dieu. Aquò’s ren, chatona. Perdètz pas de vista que vos sòbran quauquei pantais a emplenir ailabàs ; siatz una esposa crestiana. Vòstre marit es pas mens a plànher que vos ; aujornd’uei mai que mai, necita de vòstre devocion eu.

— Aquò’s verai. Es sa vida aquel enfant. Fau pas que vèngue !  Fau l’empachar de venir ! Li vau escriure, lo vau alestir… mai qué dire, bondieu ? Ajudatz-me, siáu fadada.

Cercava de que escriure.

En recampant sei papiers forra-borra, meteguèt la man sus un plec mandat per la pòsta, e qu’èra aquí dempuei la velha.

Estracèt l’envelopa e legiguèt la bilheta que vaquí :

París lo 14 de setembre

« I tène pas mai ! L’as dich leis afaires fan pas nòstra vida. Ò careis aimats ! jòias soletas de mon còr, vène doncas vos retrobar fin finala ! Ma molher, mon dròlle, vos vau quichar dins mei braç ! I a pas que vos au monde, tresaurs doç ! i a pas que vos, lo restant es ren. Partisse deman, per l’express dau ser. Aquelei quauquei mòts me precediràn que d’un jorn. Siáu tot simplament lo mai urós deis òmes ; i a pas de bonaür coma lo mieu.

H. »

— Sénher lo curat, çò diguèt Na Enric, menatz-me. Es partit, ven, serà aquí dins una ora ! Que volètz que li digue ? qu’a plus de dròlle, qu’es mòrt son fiu ! que m’aviáu fisat son fiu ! qu’aviá promés de li tornar son fiu ! Es pas possible ! Dieu vòu pas que digue aquò. Menatz-me, ò demoratz puslèu. Òc, demoratz, per gràcia, per pietat ! Tornarai quora me sonarà. Siátz bòn, sénher lo curat, sabètz pertocar lei malaürós. Digatz-li que vive, qu’aurai la fòrça de viure. Viurem l’un per l’autre, ambe l’espèr de retrobar, dins una existéncia mai, leis èstres carivents qu’avèm  perduts.

En acabant aquelei radierei paraulas, aviá sentit son còr se detendre.

Passèt lèu son mocador sus seis uelhs, e, se reajustant ambe velocitat, anèt s’abrivar fòra la cambra, quand subran ausiguèron lo rotlament d’una veitura sus lo cai.

Èra la veitura de Gueranda.

Vouguèt fugir : aviá lei pès tancats.

Un bruch de pas montava dins l’escalier.

S’escagassèt sus ela e s’escondèt lo caratge dins lei mans.

Lo curat s’èra arborat e agachava la pòrta.

Se dubriguèt subran, la pòrta, Sénher Enric se mostrèt au lindau.

Sabiá ren, arribava joiós.

— Vai-t’en! Vai-t’en ! s’escridèt Na Enric sensa gausar levar la tèsta.

Ne’n poguèt dire mai : se rompèt en senglòt sa votz.

— De coratge, sénher ! diguèt lo curat ; Dieu vos esprove un còp de mai. De coratge per vos… per ela !

Sénher Enric se teniá sus lo lindau, leis uelhs e lei trachs trevirats.

— Marc ! tornèt dire en s’abrivant cap au liech de son fiu.

— Marc ! tornèt cridar un radier còp en escartant lei cortinas d’un biais de desesperança.

I aviá sus la cubèrta quauqua ren d’envelopat dins un chale.

Au tresen apèu, mai retentissent que non pas leis dos autres, lo chale se meteguèt a bolegar, e çò que i aviá d’envelopat dins sei plecs sautèt au còu de Sénher Enric en disent :

— La bòna salut, paironet !

---

[i] Massillon : predicator dau sègle XVIII.