11.
Capítol
IX
Aventuras
de Tomàs promier
Ieu,
çò diguèt Legoff, vos vau contar l’istòria dau paure Tomàs Legoff, mon papeta,
que, embarcat coma un simplet malatòt sus la fregata la Bellone, venguèt rei d’una illa de l’Oceania.
—
Aquela empega ! s’escridèron toteis ensems coma de badaires; i aguèt de
reis en cò de tei gents ?
— Un
solet, respondiguèt Legoff d’un biais modèst, mai aquò basta, a çò que me ditz
mon paire, a çò que sigue de raça reiala. Vaquí
coma venguèt la causa. La Bellone navigava
dins lo bèl ocean Pacific qu’es una mar douça coma un moton, ambe d’illas onte
leis estajants meton leis estrangiers a l’aste e lei servisson rostits sus sa
taula.
— Va
sabèm ben, nosautres, çò ditz Macabuòu ; se dison lei canibales.
— ò
d’antropofages, apondèt Cambajon.
— Vaquí ! Son
elei, çò diguèt Marc, que se volián manjar lo Vendredi.
— La
Bellone, tornèt prene Legoff, navigava
dins lo Pacific bèu, e, ajudat d’una cisampeta, fielava sei doze nos sensa
rebecar, quora un polit jorn te veses pas lo fuòc se desclarar dins lo magasin
generau. Pompam, pas ren a faire. Quauqueis oras mai, la fregata flamava coma
un fais.
—
Aquò me fa rire, çò diguèt Porniquet, que poguessiam cramar sus l’aiga.
—
Vas veire, Porniquet, qu’aquò fa pas gaire rire. Pompaviam coma podiam,
aigataviam, fataviam, mai lo fuòc ganhava la sota dei podras.
—
Fant ! diguèt Porniquet.
—
Nos restava pas qu’a fugir. Tot bèu just au moment onte la chorma anava
s’escampar dins leis embarcacions, pataflòu ! lei podras prenon fuòc,
tronadissa dins lo ventre dau bastiment, tot peta, tot sauta, tot es avalit.
Pas mai de Bellone, dròlles ! En
mens d’una minuta l’aiga aviá tot rabalhat. Restava pas qu’un solet
vivent : Tomàs Legoff. Èra èsta lançat a tres
cent seissanta e quinze pès au dessús dau Pacific bèu, e, un dotzenat de
carambòlas en l’èr, èra retombat sus sei pès dins una deis embarcacions
qu’avián mèsas en mar.
—
Qunta chança !
— Me
fau vos dire qu’an aqueu temps d’aquí Tomàs Legoff èra lo mai fin dei matalòts
de la marina francèsa tota, un òme magnific, e que de Nantas fins a Brèst degun
li semblava pas. Sus la Bellone, li
disián Tomàs lo bèu ; èra lo simbèu dau bòrd. Amb aquò, te dise pas coma
èra ensenhat, son biais de se téner, e son esperit viu. Podiá pretendre ai mai
nautas dei pausicions socialas ; quora La
Bellone aviá sautat, èra a passar quartier-mèstre. En se vesènt tot solet
dins aquela embarcacion, au mitan de l’ocean bèu, luenh de venir baug, se
diguèt que, perque veniá d’escapar per astre a una mòrt promesa, èra que la
Providéncia aviá d’intencions sus sa persona, e se meteguèt a remar de totei
sei fòrças, dins l’espèr de rescontrar una nau que l’aculhiguèt, ò de descubrir
un recanton de tèrra onte posquèt arrambar. Remèt dètz jorns e dètz nuech de
lòng sensa beure e nimai manjar, vesènt sonque l’aiga e lo cèu. Lo onzen jorn,
remava pas plus, manjèt un de sei soliers.
—
Saique ! diguèt Porniquet.
— Lo
dotzen jorn, se dubriguèt una vena de la poncha de son cotèu, e beguèt sa sang.
—
Anem ? diguèt Mascaret.
— Lo
tretzen jorn, se roncèt dins lo fons de sa barca, e aquí,
esperèt que la mòrt lo prenguèsse en pietat. Restava pas plus ren dau bèu
Tomàs, pas que leis òssas e la pèu : mon papeta èra vengut, en mens de
quinze jorns, jaune, sec e plan coma d’anchòias.
— Me
fa venir la pèu de galina, çò diguèt Cambajon en fremissènt : zo, escotem
la fin.
— Òc,
Legoff, acaba ton istòria, badèt Marc.
—
Quant de temps, restèt-ti aquí cochat dins lo fons
de sa barca, ne’n sachèt ren, eu. Moligàs, se desrevelhèt espandit sus d’erbassas
floridas, sota un brèç d’arbres magnifics, onte cantavan un milierat d’aucèus
que li donavan un frescor gostosa. Un momenet, se creseguèt transportat dins lo
paradís,
apercebèt lei figuras que l’environavan, dobtèt pas que fuguèt cabussat au mai
pregond de l’infèrn. Un seissentenat de
sauvatges, mai laidàs leis uns coma leis
autres ; tatoats d’en pertot e aguènt per vestiment un anèu de coire
passat sota lo nas ; se tenián a l’entorn d’eu e pareissián se consultar
tot en l’espepissant.
»
Ferrat coma l’èra sus la geografia, devinhèt sensa pena lo sòrt que l’esperava.
» Èra un pauc dur, me diretz, de restar tretze jorns sensa
manjar e d’èstre manjat lo lo quatorzen. Quau auriá lo còr ben plaçat per
eprovar de la satisfaccion de servir lo dinar a seis amics nececitós, e ne’n
siáu convençut que lo papeta de Porniquet i a trobat quauqua douçor ; mai
èstre devorat per d’inconeguts que parlan ges vòstra lenga, i pensas pas sensa
fremir.
»
Tomàs, lo malurós, podiá pas s’escapar a l’aste ò au gril qu’en tombant dins la
sartan ò dins la caçairòla. Jutjatz doncas dubriguèt de grands uelhs quora,
s’estènt mes sus son cuòu, veguèt totei aquelei moriscauds se prosternejar la
cara au sòu, puei s’arborar e se graumilhar ambe de gèsts e de contorsions
qu’anonciavan pas ges de marrit projècte.
»
Leis uns, li presentavan de gorbilhas d’aranges, de bananas e d’ananas leis
autres aprochavan de sei bregas de tassas de lemonadas ò de lach de còco. N’i a
que li cotigavan la sòla e que li fretavan lo gràs dei cambas, mentre que
d’autres lo ventejavan e lo mocavan ambe de fuelhas de latanier[i].
» E,
a cada bocin qu’engolissiá, a cada rasada que beguiá, èra de crits
d’admiracion, d’udolaments de jòias, de gingadas e de sauts de carpa a se
desmargar totei lei membres.
» Après qu’aguèsse manjat coma quatre e begut
coma una esponga, lo cubriguèron d’un mantèu fach ambe de plumas de canari, de
colibri e de papagai ; l’issèron dins un palanquin, e lo cortègi
s’endraièt, musiquejant, cap au palais dau govèrn.
» Lo sèti èra liure dempuei la vèlha, lo
darnier rei veniá d’èstre emportat per una caganha de miserere, e lei notables dau país
anavan li donar per successor lo nòble estrangier que la Providéncia aviá jitat
sus son ribatge.
» E
ansin que Tomàs Legoff, ai tres quarts mòrt de fam e de set, e aguènt pas mai a
sei pès que la mitat d’un parèu d’escarpins, venguèt lo rei de l’illa de
Tambolina.
» La
ceremonia dau coronament se debanèt aqueu jorn d’aquí.
Totei lei monuments publics fuguèron esclairats lo ser, e, tant que durèt la
nuech, fagueriam pas que dançar e tirar de petards.
—
Tot aquò, es de galejadas, diguèt Macabuòu.
— De
galejadas ! s’escridèt Legoff ; es marcat dins de papiers estampats.
—
Rason de mai, diguèt Macabuòu.
—
Macabuòu saup pas, tornèt prene Legoff, d’un biais naut, que mon papeta, de
retorn en França, fuguèt presentat au rei, que lo reçaupèt coma un sòci de sa
familha, lo sonèt son cosin, pichon nom d’amistat qu’òm se dona coma aquò entre
tèstas coronadas, e lo faguèt passar sensa relambi coma quartier-mèstre, en se
desencusant de pas posquer li tornar lo reiaume qu’aviá perdut : aqueu
grand prince èra amic de la patz, e li repugnava de d’engatjar França dins
d’expedicions luenchenas. Es istoric, totei lei jornaus dau temps ne’n
parlèron.
—
Tatatatata ! faguèt Macabuòu ; lei jornaus dau temps, polida
dròga !
— E
ara, tornèt Legoff lo prenènt de mai en mai naut, voudriáu saupre perque lo
mossur Macabuòu fa tant de manièras per engolir lei sauvatges de mon grand,
quora ieu, aviáu engolit sensa trantalhar lei quinze cent ors de son
grand-oncle !
—
Garcem lo camp ! faguèt Mascaret. S’amorça lo fuòc, sentisse qu’agante lo
mau ; Legoff nos contarà lo restant au Poliguen.
—
Nani,nani, Legoff, acaba ton istòria ! s’escridèt lo demai en se quichant
dau lenhier que se consumava.
