Conferéncia

 L'expo "le Camins de Trobar du CIRDOC Béziers est arrivée aujourd'hui à Nîmes dans le cadre du festival RITTM 2023, celui-ci à été créé dans le but de faire connaître au plus grand nombre l'histoire des cheminements de la langue occitane par le biais de la période sur la Fin Amor. Elle reste exposée à la bibliothèque de carré d'art jusqu'au 1er juillet. Une première conférence Tout public est le 17 juin à 16h au grand auditorium de carré d'art : "l'inspiration des troubadours dans le monde : entre France et Cuba" par Matthieu Poitavin et Yanira Martinez Arango, cubaine ethnomusicologue.

Indiana Jones V2

 

 

Indiana Jones

Cantèt lo telefonet. Aqueu ser d’aquí aviáu enfin recebut de nòvas de tu. Ère dins una forèst estrangièra e se podiam pas sonar. Menave una còla de toristas. Menar de toristas èra mon mestier. Eriam dins una selva bèla. Quant d’ans d’abscéncia sensa ren saupre de tu ? La nòva disiá qu’aviás agantat la malautiá. Ieu, qu’aviáu crenta de te parlar, en causa dau vueje que m’aviás laissat, me passejave ambe mei toristas dins lo lorditge dei baus e deis aubres gigantàs… La soleta causa que poguère comprene es : « malauteje, tourno me souna. » Èra marcat en grafía texto. Ai davalat mai lèu de l’escorreguda que non pas leis autres. Ai laissat mon cambarada guide faire son mestier e ai fugit. Ai inventat una urgéncia, sabe pas que. Qu’urgéncia li aviá.  A la davalada, lo menut trapaire passava mau : saucissas grasilhadas, mergués, bananas e chocolat, tot aquò vai ben per leis escots, pas per lei jovents de trenta ans. Aviam manjat dins una bauma ambe la toristalha.  Òc, èra una jornada dei bònas, de segur ! Mai per lei toristas ! Pasmens, sabe ben, ieu, que fai ben quatre ans qu’espère plus ren de la vida, franc de traucar de baumas, de camins, e de rescontrar de lengas amagadas mai preciosas que dison l’aiga, l’èrba, lei pèiras, e leis aubres.  Mai lo sensuau. Fau-ti ne’n parlar ? Ont a passat lo sensuau ? Quora m’entorne a la vila, i es pas plus. Alora ensajère de te tocar, dos ans puei. Dos ans. Tant qu’aquò ? Te tocar ambe lo telefonet. Sabe pas se lo jòc de mòt foncciona. Sota lo tibanèu (aquela comunicacion de l’estrangier anava me costar un braç) cerquère ton pichon nom dins lo repertòri. Lo malhum passèt. Avèm parlat ambe lo mistèri dei letras texto. Èra lo solet biais de charrar e per ieu de pas… coma dire… enfin… m’as comprés ! Mai çò que te dise, es que ta malautiá - e mai se la vida nos dessepara - l'aviáu sentida. Ben avans la comunicacion per telefonet. L'aviáu sentida. Car per tu, ai "lo forfach illimitat"... Dins la selva, dins lo trin, d'en pertot, se se podèm pas parlar dins la vida, ai ta votz dins lo trauc de l'aurilha. Lo blu tooth etèrne que me quitarà pas jamai. Quora tornarai de la selva, m'as prepausat de venir bèure un còp au tieu. M'as indicat l'estànci, teis entressinhas. Per charrar de ta malautiá. Dins ma vila de T... S'ai lo coratge de traucar la jungle, d'aparar de lengas amenaçadas e de sempre me ne’n sortir, sabe pas, pasmens, s'aurai lo vam de prene la veitura, me tancar dins ta carriera, e de montar dins ton nis per un chocolat ò un café.

Jungle d’Akela. 2006.

Empuries

 

Empuries

1.    Votz de Ferran :

Dempuei mon bac capite pas de me situir dins un domèni precís, cambie ma draia professionala sensa saupre onte vau. Çò que m’agrada, son lei gents. Ai un sens d’empatia grandaràs per l’autre. Sabe tot analizar deis èstres. Coma trabalhe a l’acuèlh d’un quatre estèlas a Empuries, pòde dire que m’engane jamai quora rescontre quauqu’un : tre que se presenta, sabe sa vida. Febrier. La temporada lenta  me dona lo temps de devinhar lei destins. Dins lo maubre dei corredors de l’Hostal SPA, arriba un òme de 80 ans, chauve, elegant, lo brocat sus leis espatlas, signa lo registre de  son doble nom de maridatge : Dombra-Còsta. Ieu, en fàcia, nos parpalhon, camiseta blanca, rintre lei donadas bancàrias en m’avisant que lo torista ven aicí a cada vacança d’ivèrn. Me vese a la plaça d’aqueu borgés: lei banhs, l’odor dau sabon deis augas, la cascadeta per l’esquina, lo borbolh per lei pès, lo sauna, la docha d’aiga cauda seguida de la docha jalada. Pauret, siáu pas nascut dins l’opuléncia, ieu. Lei suenhs que se tròban dins un bastiment a despart sus la plaja me son estrangiers. Pique lo pichon nom de la segonda persona – Rafèu – en demandant:

—  Arriba vòstre marit, sénher ?

— Arriba. Bricoleja dins La Polo un lume qu’a de mau a s’escantir.

— Anem. Vaquí lo pass electronic. Se volètz manjar au nòstre reservaretz avans sèt oras. Lo prendretz lo pichon desjunat ? 

— Nani. Lo prenèm a l’Escala, coma de costuma.

—  Cambra cent-una. Promier estanci.

2.    Votz de Jan

La cambra. Un  decòr marin. Lo plafond es de còrdas coma d’estacas per lei barcas. La mar se dona d’esperela quora  dubrisse lei fenèstrassas de la baia. Leis ersas que se retbalan plan planet sus la sabla ofrisson una odor de sau enebrianta. Tot es suau. Una laissa  encombrada de totei menas de libres encastra la tèsta de liech. M’escampe dins lei linçòus regdes. Prene lo plumon dins mei braç e lo potoneje. Lo crit d’un gabian rompt la scèna. Òm pica a la pòrta. Ara, vaquí Ferran (es ansin que se ditz l’òme de l’acuèlh) que porgís una botelha de Tramontana Macabèu. Ensaja de relucar. Tampe la pòrta de mei pès e li done vint euros. Zo ! Escapa ! Gramaci pasmens.

Au restaurant, partajem lei tapàs. Quora venèm aquí s’acostumam de causetas fòrça simplas mai inventivas: olivas farcidas amb anchòias, Césers fregits ambe lemon vèrd, anchòias de l’Escala, croquetas de gambajon iberic, croquetas de cambaròts, flor de ceba crostejanta, bendas de tautenas fregidas, ústrias ambe lach de tigre... A la lectura : una musica per leis uelhs e per lo ventre, una particion. Lo Rioja poderós dins la bula leugièra dau balon fa fremir. Nòstrei còrs calinhaires reviscolan puei marcham un pauqueton sus lo camin que mena ai roïnas anticas. Au luenh, relucam Escala assetats sus un banc. Lo vilatge penjat fa d’ulhadas de seis ostaus mesclats a la nuech que cabussa son mirau dins la mar negra. Nòstrei doas mans marcadas de tacas coma per de pergamins venós se mesclan.

3.    Votz de Ferran

Parcament. Uech oras. Au matin en arribant, remarque Rafèu assetat a la plaça passatgier coma aièr. Lo lume es adobat ? Gause a pron pena me sarar per ie demandar. Efiech Mona Lisa : leis uelhs negres de Rafèu me seguisson fins au bastiment coma aquelei de la Joconda. Davant la pòrta electrica arriba lo marit joiós, camina fins a la veitura en agitant de besicles:

— Rafèu ! Leis oblides sempre !

La Polo s’encamina sus la còsta.

Ieu, d’un biais veloce, vau au comptador de  l’acuèlh, verifique la factura sus l’ordenador qu’es a s’afichar sus l’ecran : lei reservacions per dos per lo SPA, lo restaurant, la cambra. Lo parèu es pron discret per pas se faire remarcar mai Rafèu Dombra Costa escantilha per son abscéncia. L’ai pas vist una solet còp se levar lo tafanari. A dormit dins sa cambra ? A dormit dins la veitura ? Se son disputats ? A l’atge de dormir dins un endrech tant freg ? Perqué lo vesèm jamai aqueu ? La discrecion fa la noblesa dei grands.

4.    Votz de Jan

Solelhàs. Sus lo pòrt de l’Escala, lei catalans son ja a la colacion. Ambe lo recaufament climatic sembla que siam en vacanças d’estiu. Biera e churros. Lei badaires passejan lo mantèu sota lo braç. Siam de Girona. Restam dins la ciutat medievala. Començam sempre lo viatge per una promièra pausa a Empuries e puei seguissèm la còsta. Retrobarem sus la fin Clapàs onte s’acabarà lo despaisament annadier. Enfin aplantats a una terrassa de café, remarque Ferran que fa mina de relucar lei logaments e lei vendas d’ostaus sus lei anoncias dei veirinas. Arriba d’un parking mai naut,  nos vira l’esquina mai nos seguís ambe testarditge.  Me lève. « Garda la taula, dise a Rafèu, n’ai pas per longtemps ». De colèra, me sarre de Ferran en pausant la man sus son espatla.

— M’avètz fach paur ! subresauta lo jovent.

— L’asard dei causas fa que nos retrobessiam aquí.

— Es ma pausa, bretoneja. Cerque un endrech per viure.

— Escotatz, jovent, m’avise que restatz tròp pròche de vòstrei practicas. Nos espiatz ?

— Vos jure qu’es una coïncidéncia… Coma vos disiáu : fasiáu pauseta.

— Una mieja ora que siam partits, prenètz de servici e siatz ja en pausa ? Ma fista. Vos vous dire ieu, se siatz curiós de la vida nòstra vos convide a prene un gòt : siam fòrça partejaires. Anem. Venèz parlar a mon òme mai mèfi ai mòts qu’emplegaretz. Vos faudrà pas tròp vos enfadar : es un vertadier sauvatge e lo vielhum l’arrenga pas…

5.    Votz de Ferran

Lo vese pas lo marit.

— A  lo bogre d’ase ! A ja partit ! Vos l’aviáu dich a la mendra contrariatat fugís. Ont a passat ? Ambe lo vielhum se pòu perdre…

Lo borgés jita una bilheta de vint euros sus la taula e se rònça cap a la sortida labirintica dau vilatge. Lo pegue. Se retrobam enfin en bas dau parcament en penda onte vese dau luenh la Polo que pica dau nas. En contra-jorn la siloèta de l’òme aimat, costat passatgier, lèst a partir, sembla esperar.

— Coquinàs ! A ja montat ! A besonh de son recapte per se rassegurar.

Me saluda. Me laissa en plan sus la davalada.  I a una mena d’esbleugiment degut au solèu d’en fàcia de mai que la Polo  blanca rebata fòrt. Bote mei mans en visièra per m’arrapar. Vonvoneja lo motor. Signe amistadós de la man. La veitura s’aluenha de ma curiositat.  La cara de Rafèu tusta contra lo fenèston. Pòde pas seguir, me prendrián per un caluc. M’entorne a Empuries.

Lo patron, un balés que vapòta, m’espèra e m’aganta per lo còl per me retbalar fins a son burèu. Me fau cridar que respècte pas leis oras dau servici donat, que serai obligat de compensar lo temps perdut per d’oras suplementàrias. Ieu, que siáu liure cope la paraula. Rai de l’autoritat ! La votz de mon patron es pas qu’un bruch de fons alora sensa vergonha li demande son vejaire sus Rafèu. D’esquina en agachant la mar m’apren  que lo parèu son de scenaristas famós. Rafèu a signat lei scenaris mai bèus per l’actritz Joseta Kroner. Cada an porgís un molon de libres per lei cambras e lei practicas pensant que lo monde e mai lei rics devon èstre ensenhats. Mai justament ai pas vist de cartons de libres aièr. Lo patron respond qu’ambe lo vielhum a degut oblidar.  Afortisse que Rafèu es pas sortit de sa veitura dempuei aièr mentre que son òme mena lo grand trin a l’ostalariá. Mistèri. S’enràbia lo patron, me tracta de fadat e me fot defòra en disent que ma curiositat me tugarà. Perde mon trabalh mai cacalasse : ai tota ma vida davant ieu. Aprene per lo personau que lo parèu a quitat l’ostalariá per abreujar lo sejorn.

— Ma fista ! M’an escapat !

E de bombir dins ma Fiat 500. 

6.    Votz de Jan

Lo Bolon. Meis uelhs se tancan sus la crotz de la glèisa Santa Maria que me permet de demandar perdon. Puei m’entòrne a la veitura, la clim poderosa se fa sentir de tròp. Rafèu sembla de dormir, tanca leis uelhs. Lo tòrne metre drech dins son sèti. Coma escupís, li frete lei bocas d’un kleenex. Quora dins una carriera estrecha : la FIAT 500 ! Non ! Es pas Dieu possible ! Quiche sec sus lo frin, cambie lei vitessas per prene un sens enebit. M’avise dei darniers jorns d’orror que vene de viure e lo desrevelh sembla una chauchavièlha. Ferran fa mieg-torn parier tanben, a paur de  degun, ben decidit a comprene mon secret. Dins un moviment de balanç,  mon Rafèu se tusta lo cap contra lo fenestron.

7.    Votz de Ferran

Vive un moment fòrça dangeirós. En fàcia, dins lei carrieretas medievalas servadas ai pedons, lei gents, lei pocetas, lei veituretas de liurason, tot vòla !  L’adrenalina monta, m’agrada.

8.    Votz de Jan

Nosautres lei papets, pecairets, avèm pas l’abitud d’una corsa perseguida e quora vesèm una caminet de terra enebit servat ai servicis de l’autorota, resquilham. Una intrada ò una sortida ? La paur me pren. Autorota per Barcelona ! Lei veituras arriban dins l’autre sens ! Klaxonam. Apèus de lumes. Tot aquò se sarra e freta l’ala drecha ò pega au parachòc dins de bruchs de motors, de frens e de corrents d’èr. Sent lo caotchoc e lo godron cramats. Quile. Un còp a ta drecha, un còp a ta gaucha. Siáu biaissut fin finala e evite totei leis obstacles.

9.    Votz de Ferran

La poliça, sus lo rare dau camin de la campanha vei ma Fiat. Girofàr. Cibi. Apèu en totei lei tropas. Me seguisson. Me congoste. Bombisse per agantar l’autorota direccion França. Abrive ma veitureta que tira una brava lenga quora seguit de pròche per lei tres veituras de poliça me vese en fàcia dei dos vièlhs, còp sec prene la sortida cap a l’airau dau vilatge catalan. Ara qu’ai menat la poliça ai dos vièlhs en contrasens, ma mission es acabada.

10. Votz d’Aubèrt

Mossos d’esquadra. Au volant de ma Seat blanca e blua, ieu, Aubèrt Domingo, comandant chiefe, oblide lo joine resquilhaire per rescontrar en fàcia lei fadòlis que desvarian la rota dempuei una mieja ora. Lei patrolhas arrestan la circulacion d’una part e l’autra de l’autorota. Lei veituras de seguritat arriba. Pila la veitura dei personas en cabala. Pila ma veitura. Son de papets ! Lo menaire tremola. Lo còrs dau passatgier a costat es tibat, leis uelhs gròs coma de gòbis, la boca badanta. Alora, tres collègas d’un costat, dos de l’autre, lo pistolet a la man, espantats de tombar sus de la racalha vièlha m’acompanhan e dubrisse la pòrta de drecha. Lo còrs dau passatgier tomba regde mòrt sus lo quitram. Lo menaire plora au mitan dei girofàrs silenciós.

11. Votz de Ferran

Quora dubrisse l’aplicacion Cafeyn lo lendeman, siáu au grand café de la patz, sus lo plan Arago de Perpinhan. Ai tornat en cò de ma maire. L’Independent anoncia la fin de l’enquista.

12. Votz de Jan

Rafèu. Davalave lei valisas dins la veitura e tu, sensa m’en avisar, m’as laissat. Eriam a Girona e l’infarctus t’agantèt dins la veitura. Ton darnier viatge, egoista, voliáu pas que lo faguesses solet, acceptère pas l’idèa que siguesse la fin per tu sens ieu. Ère gelós de la daiairela que te mostrava lo camin après 40 ans de vida comuna. Te diguère : « L’anam faire ensems lo viatge mon amor, d’Empuries a Bolon, de Bolon a Clapàs. Serà nòstra darnièra crosièra d’ivèrn. Per lo darnier còp sentirem leis ersas, admiraràs lo paisatge, veiràs l’ostalariá que preses tant. Benlèu que potonejarem La Joseta que s’escond a Cerberas. Es mon clap de fin per tu, Rafèu. Tu que m’as ofèrt mon promier viatge a mobileta dins la campanha e que m’empechaves de m’arapar a tu de la crenta de çò que dirián leis autres gents se nos vesián rotlar ansin, còrs contra còrs. Laissa me te porgir lo darnier, lo darnier viatge. » Es ansin, qu’ai laissat ton còrs mòrt mai drech una nuech dins lo parcament de l’ostalariá SPA, teis uelhs grands dubèrts mai vuejes que devinhavan nòstra cambra. Au restaurant lo gost dei causas faguèt que se siam parlats dins un fremís de vin puei de vent freg sus lei baus, un darnier còp ambe lei fòrças de mon imaginacion. M’auriá agradat un darnier viatge ambe tu, mòrt mai present dins aquela veitura, faire un darnier còp coma… Se lo jovent aviá pas precipitat l’afaire benlèu que l’auriam fach dins son entier e alora, t’auriáu desliurat de ta vida. Seriá estat ma plus bèla istòria jamai escricha.»

13.  Votz de Ferran

Tampe l’aplicacion. Pense qu’aquel afaire es lo signe d’una novèla vida. Me marque au concors Nacionau Superior de la Poliça. Anam arrestar de rire.