Capítol XIII
L’escalada
Vaquí onte ne’n èra lo racònte de Legoff e, per l’acabar
d’un biais digne, abordava quauqueis unas dei nauteis pensadas filosoficas e
moralas que n’aviá l’ús, quora sa votz fuguèt cubèrta par aquela d’un
interruptor que degun i sonjava pas, ni mai eu e ni mai leis autres.
Trefoliguèt, prestèt l’aurelha ai bruchs dau larg e gitèt un crit, tanlèu
repetit per totei sei companhs. Quauqua ren de grossaràs que se destriava a
pron pena, mai que se vesiá pasmens se mòure dins lo trefons dei tenèbras,
s’abançava ambe de sornas clamors qu’emplissián la nuech d’orror e d’esglari.
Ja leis èrsas tulmutuosas se recampavan a l’entorn de
l’illòt. Lei malurós comprenguèron qu’èran perduts. Avián pas previst lo
desnosament finau, tant aisit a preveire, e la marèia montanta lei suspreniá
coma se s’i esperavan pas. Esglariats,
desvariats, corrián d’aquí d’ailà sus lei estèus, coma de garris corsejats e
cercant una sortida. Totei sonavan sei paires e sei maires, totei se torcián
lei braç, s’arrancavan lei pèus.
Dins aquela scèna de confusion e de desolacion, lo felen
de Tomàs Ier gardava sa tèsta. Après aver virat sus La Ròca Dei Gabians que lei
lusors dau brasàs esclairavan a mitat, coma aviá menimosament estudiat la
configuracion, Legoff s’èra dich qu’a una nautor preciza deviá existir dans
aquela massa, furnada per lei tempèstas, de salhents, de planestèus que
permetián de fugir e d’escapar a la marèia, de fendarassas, e d’estraçaduras que
servissián de retirada.
D’Aicí a aquí, coma arribar ? Lei promiers plans
èran inacessibles e aurián gausit leis àrpias d’un cat. Necessitat fai pron
faire de causas. Mai rapide qu’un abile obrier, Legoff fabriquèt una escala voladissa
ambe lei còrdas e lo fiu de caret qu’aviá trobats dins la còca esclapada de la
barca, puei, d’una votz que ressonèt coma un claron au mitan dau fracàs de
l’ocean, recampèt d’espereu la benda esperduda.
— D’aise ! D’aise ! çò diguèt. Siam dins lo
jambin : es pas en bramant coma fasètz que vos ne’n sortiretz. Venètz de veire mon
grand dins de posicions qu’èran gaire mai joiosas, e pasmens se n’en tirèt.
Ajudem-nos, lo cèu nos ajudarà.
E, lo temps de quauqueis explicas, donèt seis
instruccions tanlèu seguidas coma recebudas. S’agissiá d’una partida de chivau
fondut. Lei mai balés s’ancolèron au rocàs, e totei se recampèron leis uns sus
leis autres, lei mai pichonets sus lei mai grands, dau biais de formar una
piramida viva que Macabuòu e Porniquet n’èran la basa, e que Marc n’èra la cima.
— Li siatz ? demandèt Legoff.
Prenguèt vam, trespassèt totei aquelei còrs en tres
braçadas, e, d’un rebomb que creguèt escampar lo Marquonet, arribèt sus un dei
punts que sa clarvesença aviá pressentida, que son instint aviá devinhats. Èra
una anfractuositat pron bèla per lei conténer totei. Un còp aquí, arrapèt
l’escala ai vivas arèstas de l’escarpament, la laissèt se debanar amont bàs, e
lei dròlles, a de reng, montèron l’escala. Tombava ben : l’èrsa mossegava
sei talons.
— A ! disiá Mascaret, pecaire, en botan lo pè sus lo
promier escalon de còrda, s’avián vougut me creire, serián toteis au liech!
Mentre qu’alenavan, Legoff inspectava lei luòcs e avisava
lei mejans de perseguir seis ascensions. Fuguèsson reduchas sei conéissenças en
geologias, son instint pasmens l’aviá pas enganat au subjècte de La Ròca Dei
Gabians. A vista de nas, aquela ròca presentava pas qu’un còne grandaràs, a la
susfàcia unida de la basa fins a la cima ; estudiada de pròche e dins sei
detalhs, porgissiá a l’exploracion un curiós especimen de çò que pòu sus
aquelei massas mòrtas l’òbra dei vents e deis ondadas. Tissós
trabalhaires ! Se fan pauc d’òbras a l’encòp, pasmens s’arrèstan
pas ; se pausan e cauman jamai. D’una òbra de destruccion, avián fach una
òbra d’art.
Gausit, rosigat, traucat, esventrat e estraçat d’una part
e d’autra, aqueu blòc volcanic embarrava dins sei flancs totei lei genres
d’arquitectura a nàisser. Tanlèu, semblava lei roinas d’un castèu feodau,
tanlèu lei rudiments d’una catedrala gotica. De cròtas, de corredors e de
corredors sensa sortida, menant a ren, de planestèus subrepausats, de colonas
informas sostenènt d’arcèus a mitat estraçats, de dubèrturas de cintres ò
d’augivas, de cornissas escalabrosas, de rampas aerianas, d’ensag d’estaudets,
de sagetas, d’agulhas, en un mòt lo recampament lo mai incoerent que la natura,
dins sei capricis, aguèsse poscut gitar entre lo cèu e l’ocean.
Legòff aviá descubèrt una mena de galariá que revolunava
sus la partida exteriora dau rocàs. Tastèt lo terren e se pensèt qu’aquela
rampa, qu’aurián pas escalat lei cabras, finissiá a un planestèu situit en
dessús de sei tèstas. Montava la mar : faliá s’escapar au mai lèu.
— Anem ! s’escridèt Legoff.
E mostrèt camin. Se meteguèt en brande, la caravana.
Caminavan pas a pas, a de reng, se tenènt totei leis uns leis autres per lo bàs
de sei vèstas ò dins sei marinièras. Totei calavan, ausissiam pas que la votz
dau cap de tiera que s’arborava de temps en quora per avisar dei dangiers de la
rampa. Ansin anavan sota l’escura clarta deis estèlas ; l’avenc sorne bramava
sota sei pès.
Coma contornejavan lo rocàs, destrauquèron, non pas sus
un planestèu, coma se l’èra imaginat Legoff, mai a l’intrada d’un desfilat que
montava quasi a pic entre dos pans de parets verticalas. Èra un avenc format
per una derrunada e que de quartiers de granit tampavan de luenh en luenh.
S’entrauquèron dins aquela via pron semblabla au jaç d’un torrent assecat sensa
saupre onte menava, sensa se demandar se ne’n podrián sortir : secutats
per lo flux, avián pas temps e de soscar e de deliberar. Marchavan plus,
rampavan sus lei mans e sus lei genolhs. Tant de quartiers de ròc, tant de
fortalesas que faliá emportar per escalada. Tanlèu, tirassats per la velocitat
de la penda, perdián en quauquei segondas lo terren qu’avián ganhat, estraçats
ò macats, se cochavan sus la pèira e refusavan de faire mai avans.
Legoff èra d’en pertot a l’encòp : en tèsta per
esclairar la rota, sus lei flancs, a la coa, coma un chin de pastre, per
çaganhar lei reguitnaires, per preissar
lei retardataris, per lei metre lo fuòc sota lo ventre.
— Anem, coquin de sòrt, d’estrambòrd ! Cambajon,
moligàs ! Mascaret, rampelaire ! Pensatz totei a l’onor que siam a
aquesir. Pas question de nos faire retbalar coma un dotzenat d’ustrias sus un
jaç dei bàs fons, ni mai de s’entornar dins nòstrei fogaus coma dei
caga-ai-braias e de capons. I tornarem tèsta levada, dins lo biais dei
victoriós. — Anem, Macabuòu, anem ! Vas pas. — Lo Poliguen vos dubrirà sei
braç e se vantarà de nos aver vists náisser. Diràn nòstrei
paires : « Vaquí de pichòts pòrcs de mar que son ja
d’òmes ! » Nos badaràn nòstrei maires amb orguèlh, e pendent mai de
uech jorns seretz confles de crespèus e de còcas. — De vam, Francés Guilhamin,
de vam ! Qué creses que ton avi foguèt mai d’aise sus l’esquina de sa
balena ? — Sensa comptar, drollàs, que parlaràn de nosautres dins lei
papiers publics. Es l’anglaterra que farà lo morre ! — Ve, Porniquet, que
fas-ti aquí, aplatit coma una plana ? Mèfi, Parisenc ! Encara un còp
de colar, dròlles ! I a ren sensa pena !
E Legoff donava l’exemple dau sangfreg, d’intrepiditat,
de devocion au salut comun. Sempre lo promier sus la brèca, gitava dau naut de
cada barranha l’escala voladissa que cargava e qu’enlaçava son còrs. Aviá per
lei mai pichonets una sollicitud e d’atencions de maire : ai passatges lei
mai malaisits, leis enlevava dins sei braç ò lei cargava sus sei espatlas. De
luenh en luenh, lei sonava totei per sei noms, per s’assegurar qu’èran totei
presents, que degun d’elei mancava pas. Alenants, tibats, alassats, ensucats,
lei mans e lei genolhs de sang, ajonhèron enfin a l’extremitat de l’avenc.
Avián gaire plus la fòrça de prene pietat. Rotlèron forra-borra
sus lei darnierei marchas,e la màger part d’entre elei s’endormiguèron. Aquelei
qu’avián ja resistit a la sòm venián de s’assopir, quora fuguèron totei
derevelhats en subre-saut per la venguda de l’enemic, que se lassava pas de lei
seguir. La mar aviá envasit sei retiradas, tampava l’intrada de l’estrechura onte
l’ondada s’escanava e se brisava ambe baujum. L’estrechura aviá pas de sortida,
èran agantats dins una androna, quichats, blocats de totei lei caires per la
ròca e la marèia.
— Ajuda, Legoff, adjuda !
Èra pas plus aquí, Legoff, aviá desaparegut, e amb eu
l’espèr unenc desapareissiá.
— Legoff ! Legoff !
Degun.
Qu’èra vengut ? En cercant un pas, s’èra-ti laissat
cabussar dins una cròta ? Èra-ti mòrt de sa benvolença ?
— Onte siás, Legoff, onte siás ?
Montava la mar, montava, e, pegats contra la paret, agachavan
espantats lei bolhons d’ escuma que leis ondadas gitavan a sei pès.
— Legoff ! Legoff !
Quauquei minutas mai, e èran esquichats, escobats, coma
de grans de sabla.
— Avisa ! cridèt subran una votz que semblava
davalar dau cèu.
A ! Brave drollet, coma t’auriáu potonejat de bòn
còr ! Aquò’s èra eu, aquò èra Legoff ! Mentre que leis autres
dormissián, velhava a sei desliuranças. Èran quilhats coma una liana ais
asperitats de la ròca, aviá escalat coma un limbèrt lòng de la paret, sautat
coma un esquiròu, bombit coma un camóç cresta après cresta ; e, parvengut
sus planestèu après de miracles de gaubi, de soplesa e de dignitat, gitava l’escala
de còrda qu’anava lei sauvar un còp de mai.
Tant d’esfòrçs e tant d’òbras devián pas pervenir,
pecaire ! qu’a un respiech d’una ora, doas oras quasi. Destrauquèron
encara quauquei marchas, e, de ròc en ròc, arribèron sus una platafòrma au
mitan onte s’arborava tot d’una un blòc semblable a una pèira quilhada giganta.
Finòt e aliscat coma foguèt una colona, lo blòc, que lei gabians i restavan a
la cima, porgissiá deguna presa e desfisava l’escalada. La mar e l’espaci leis
envelopava de totei parts ; restèron aclapats davant aquelei doas immensitats.
Lo cèu aviá au dessús de sei tèstas la sorna esplandor dei nuechs esteladas e
suavas ; en dessota d’elei, l’ocean sensa limits quichava a l’assaut de
sei darniers recaptes seis escadrons d’èrsas desencadenadas. La marèia
contunhava de montar, e la mòrt montava amb ela.
— Collègas, diguèt enfin Legoff que plorava, vos
an fisats a ma garda. Ère encargat de velhar sus vosautres, e siáu ieu que vos
ai perduts. Un poton, digatz-me que me perdonatz !
Tendres, après aquelei mòts, se còrfendèron totei.
— Nani, nani, Legoff, avèm ren de te perdonar !
Siás pas tu que nos as perduts, as tot fach per nos sauvar. De potons, Legoff,
de potons !
E après que Legoff leis aguèsse potonejats fins au
darnier, se potonejèron leis uns leis autres en plorinejant e en senglotant.
— A !
Marquonet ! Èras urós, çò disián, perqué siás vengut ambe nosautres ?
Tu, voliás pas, siam nosautres que t’avèm rebatlat.
— Siáu ieu que
que siáu la causa de tot, disiá Marc ; siáu ieu qu’ai destacat lo batèu !
E, revirats vèrs Lo Poliguen, coma se sei familhas lei
podián entendre :
— Adieu mon
paire ! adieu, mamà ! Anam morir, tornaretz plus veire vòstei dròlles !
Puei, tancats per l’orror de la fin venènta :
— Sauva-nos,
Legoff, sauva-nos !
E se quichavan pròche d’eu coma de poletons a l’entorn de
la maire.
— Es pas a.n
ieu que fau vos adreiçar, diguèt Legoff.
E d’un biais grèu :
— A genolh,
monde ! s’escridèt-ti.
Tombèron a genolh, e Legoff, tèsta nusa, drech au mitan d’elei,
diguèt la preguiera qu’avián apresa au breç e que disián cada matin en se
levant :
— Que
ton nom se sanctifique, Paire que siás dins lo cèu ; que ton regne
pacifique sus la tèrra vengue lèu, que ta volontat fague, aiçavau coma ailamont ;
que ta grácia uei nos trague, lo pan que nos fai besonh, coma perdonam perdona,
totei nòstrei mancaments, e pauràs quand nos ponchona, gardatz-nos dau mau,
Amen.
— Ansin
siegue.
— A la fortuna !
E s’agenolhèt.
L’ondada pertocava la platafòrma, ailamont, e ja l’escuma de sau esposcava
lo caratge.
De seguir, de segur...
