 |
| Bibia. Dessenh originau dau Mat Tam. 2018. Futres negres sus papier. |
Capítol XV
Se mòstra Bibia
Diguem, sensa relambi, quau èra aqueu Bibia que lo cacalàs aviá l’avantatge
de gitar la terror dins leis armas.
Sabiam ren de son origina.
Dempuei quora aviá-ti paregut per lo promier còp dins lo país ? Èra-ti
una avariá que leis ondadas avián retbalada ? D’onte veniá-ti ? Ont
èra-ti nascut ? Coma s’èra-ti aclimatat dins aqueleis environas ? A
qunta particularitat deviá-ti aquel escais de Bibia que te l’aviá tornat famós ?
Tant de questions que serián demoradas sensa respònsas.
Çò segur, ben segur, es que Bibia èra pas jamai estat reclamat, e que
bastava de lo veire per s’explicar l’indiferéncia de sa familha, se pasmens
ne’n aviá una. Sord e mut, contrafach, quasi fadat, Bibia presentava dins sa
persona un assortiment complet dei desgràcias de la natura. Coma èra a la data
d’aqueu racònte, èra coma l’aviam conegut de tot temps : lo necitge e lo
befitge an pas d’atge. Lei pelhas que lo curbrissián a pron pena, la biaça que
cargava coma una cadena, sei bravei bregas, sei
biais de badaire, sei cambas torçudas, sei lòngs braç seguits de lònguei
mans peludas que penjavan quasi fins a seis arteus, sa barba e son pèu
sordides, tot en cò d’aqueu pauròt menava a faire d’eu un objècte de desgost ò
de pietat.
Barrutlaire, espandissiá gaire seis escorregudas en delai de la comuna.
Aviá establit son barri generau au Poliguen, ont èra mens tolerat per caritat
que non pas per abitud, e, come degun se ne’n planhissiá, aviá escapat a la lei
que castigava lo vagabondatge. Mercés ais immunitats que gausissiá, Bibia aviá
simplificat e resòugut victoriosament lei probèmas mai complicats de l’economia
domestica. Lei rocàs de la còsta assostavan son sòm pendent lei nuechs
d’estiu ; en ivèrn, s’empalhava dins lei granjas ò lei estables. Viviá en
totei sasons de crostets de pans que recòutava de pòrta en pòrta, de crancs, de
tortèus, de birgonèus, que recampava a la marèia bassa. Industriós au besonh,
preniá a la man de langostas e de babis de mar que ne’n tiriá un magra
profiech. S’emplegava ais òbras dau pòrt, a l’arrimatge, a l’aparelhatge, au tonejatge
deis embarcacions ; de còps que i a pasmens, acompanhava lei pescaires e
leis ajudava a la manòbra dei velas e dei fielats. Virava la manivèla dei
chivaus de fusta dins lei fieras, onte òm lo mercejava de se mostrar per ren.
Tre qu’èra parvengut a realizar un capitau de doas ò tres liuras, laissant
plaça a sei instincts de chivalier barrutlaire, Bibia desapareissiá quauquei
setmanas, e semblava que quauqua ren manquèsse mentre qu’au Poliguen, tant
qu’eriam acostumat a lo veire retbalant sa giba e sei pelhas. Va fau dire,
pecaire ! aqueu foleton èra a l’encòp l’orror, l’espaventau, l’amusament,
e l’objècte d’escarnis de la borgada. Lei chins renavan quora se sarrava. Lei
pequelets, dau mai luenh que lo vesián, se recaptavan dins lei faudas de sei
maires. Mentre que cridavan, òm lei menaçava de Bibia, e tanlèu s’apasimavan.
Lei mai vièlhs lo perseguissián en fasènt la chamada e li en escampant de pèiras.
Marrida enjança que li jogava de torns
cada jorn !
Quant ai testimònis de simpatia que recampava sus son passatge, lo compte
fuguèt èstat aisat. Jovents ò vièlhs, pichonets ò grandets se trufavan de
lònga, e te dise pas lei rebufadas : tròp sovent lo crostet de pan que
tombava dins sa biaça èra garnit d’un marrit compliment.
Après tot aquò, òm s’espantariá que Bibia fuguèsse pas marrit ? Èra
tant marrit coma inofensiu, Bibia. L’òdi que s’èra recampat dins son còr
silenciosament se revirava jamai per de biais d’agressions contra lei personas
ò lei proprietats : esclatava en jòia sinistra a cada malaür, a cada
desastre que se ne’n trobava lo temoin. Auriá pas raubat una poma dins un
claus, auriá pas grafinhat un dei drollets atropelat contra eu ; mai se un
barquet veniá a colar, se un fuòc cramava una bòria, se una nívol de grela
crebava sus lo país e anientava l’espèr dei meissons, mentre que totei lei
gents desolats fasián sa crotz, Bibia coma un baug risiá a cacalàs, e aquelei
cacalàs, semblables au crecinament de la rèssa mossegant la pèira, s’ausissián d’una extremitat dau vilatge a l’autre. Es d’aqueu biais que se venjava dei
tòrts de la natura e de la crudelitat deis òmes : aquelei cacalassavan de
seis infirmitats, eu cacalassava de seis infortunas.
Lo sejorn de Na Enric au Poliguen deviá porgir quauquei cambiaments dins
l’astrada d’aqueu malurós d’aquí.
Na Enric aviá poscut veire, sensa ne’n èstre pertocada, una misèria
pregonda pregonda : un agach esmougut davalèt fin finala sus tant
d’abaissament. Quora rescontrava Bibia passejant lòng de la còsta, au luòc de
lo considerar ambe curiositat ò de desvirar la tèsta per desgost, estacava sus
eu un uelh compatissènt, e la pichòta moneda que resquilhava dins sa biaça èra
sempre acompanhada dau divin sorrire de la caritat. Soventei fes cargava lo
Marquonet de son present : se pensava que l’aumòrna, en passant per la man
deis dròlles, ven mai agradiu a Dieu, mai douça au còr dei miserables.
Marc aviá trionfat pauc a cha pauc de son òdi, e se liberava lèu lèu dau suenh
que li fisava la maire : es ansin que s’acostumava de bòna ora a la
practica dau mai sant dei devers, qu’apreniá a respectar l’òme emai son
befitge, a reconéisser lo Creator, a l’aimar e lo servir emai sei creaturas
fuguèsson abjectas e reguèrgas.
Un jorn, en levant de mercandisas sus lo pòrt, Bibia aviá agut un dèt de la
man engatjat dins una carrèla. Tant dur fuguèt au mau, fugissiá en bramant de
la dolor, quora l’astre vouguèt que se trobèsse sus lo camin de Na Enric ;
calèt e li mostrèt un dèt en pantena. Na Enric, sensa relambi, lo convidèt per
signe a la seguir e lo menèt a son ostau. Aviá calat sus un dei pòsts de son
estagiera una farmacia pichoneta de campanha : coma la màger part dei
maires, s’i coneissiá au pensament dei plagas, dei nafraduras e dei macaduras.
Bassinèt lo dèt que malautejava, tornèt ajustar l’ongla, sarrèt lei carns, leis
envelopèt dins lei compressas, e recurbiguèt lo tot d’un detier de pèu qu’aviá
talhat sensa relambi, e que fixèt per lo biais de doas gansas nosadas a l’entorn
dau ponhet, tot aquò simplament, ambe la gràcia naturala que metiá a tota
causa.
Aquela scena, que s’èra debanada en preséncia dau Marquonet, èra estada per
eu lo mai douç, lo mai segur, lo mai fecond deis ensenhaments.
A fòrça de veire lo paure biaçaire avergonhat per leis autres, lançat coma
una bèstia fèrra per totei lei mistons dau amèu, Marc èra vengut a se prene per
eu d’un sentiment de compatiment que tocava quasi au tendrum dins sei
manifestacions de dròlle. L’abordava mai qu’ambe lo gentum que fau a son atge,
coma s’aguèsse comprés que basta pas de donar e que lei dardenas vòlon èstre
ofèrtas ambe la gràcia dau present.
Aviá un biais de li passar sa man sus lo caratge en li disènt :
« Paure Bibia ! paure Bibianet ! » que lo clavelava a sa
plaça e lo cabussava dins un pantais sensa fons. Mai d’un còp, per son exemple
ò per sei preguieras, aviá arrestat la chinareda que lo secutava. Enfin, li
agradava de lo veire pescar sus la grava de sei dets crocuts coma sola aisina,
e ren de mai polit qu’aqueu drolleton a costat d’aqueu mostre òrre, zonzonejant
a l’entorn d’eu coma una abelha, picant dei mans, butant de crits de jòia a
cada presa que gitava a sei pès.
Quant au fadat, aquelei testimònis de bontat que recebiá de la maire e dau
fiu semblava derevelhar en eu una mena d’espantament baug dins seis biais
naturaus de badaire. Degun gausèt dire coma ne’n fuguèt sensible ò coma se ne’n
avisèt. Pasmens, de lònga, aviam remarcat que passava jamai davant lo lindau de
Na Enric sensa menar a sei bregas un dei dèts de sa man, e, quora èra anada
ambe Marc a La Ròcabernat, tant qu’avián duradas seis abséncias, l’aviam vist
niflar e furnar d’aicí d’ailà.
Vaquí çò qu’èra Bibia. L’òdi solet gitava quauquei lusors dins la caforna
infècta onte gapissiá son intelligéncia. Aviá en òdi la raça umana, que ne’n
èra lo ravan e l’opròbi. Aviá en òdi mai que mai lei dròlles que ne’n èra la
joguina e lo martir. L’avèm dich, aquel atge es sensa pietat. Jamai nòstrei
capons s’èran atissats après eu coma dins la matinada au jorn òrre onte
l’abséncia de sei familhas lei aviá laissats mèstres dau amèu. Marc èra pas amb
elei, avián poscut ne’n aprofiechar ; èra estat la caça ambe de chin
corrents.
Per escapar a sei persecucions, Bibia èra anat, las de luchar, se recaptar
dins lo cròs d’un rocàs ; e es d’aicí qu’aviá remirat d’aise-d’aise lo mai
douç espectacle que posquèsse s’ofrir d’espereu : la barca sortissènt dau
pòrt, e, lèu après, totei sei pichons borrèus agafats per l’ocean.
Avisa-te de qué deguèt èstre l’esglari dau Poliguen, quora au mitan de l’esmai
que s’espandissiá pauc-a-cha-pauc, lo cacalàs de Bibia, aqueu cacalàs qu’èra
totjorn la revelacion de cada catastròfa, clantiguèt coma un crit d’aucèu de mòrt
dins lo silenci de la nuech ?
Suaus èran lo cèu e la mar : degun sinistre a vista de nas, deguna
aparéncia de desastre.
E pasmens aviá cacalassat Bibia !
La mema pensada trauquèt totei leis armas a l’encòp : lei dròlles èran
perduts ò en dangier !
Sus aqueleis entrefachs, lei messatgiers s’entornèron. La chorma èra pas
estada signalada enlòc, pas a la borgada de Batz, nimai dins leis amèus, nimai
dins lei granjas. Esperaviam pas que lo retorn dei paludiers qu’èran anats a
Gueranda. Espereriam longtemps. Tornèron fin finala, ravits, meravilhats de seis
escorregudas. Avián aprofiechat de l’escasença per visitar totei lei baracas de
la fiera e assistir a una sesilha de chins sabents. Avián vist de causas d’un
monde mai : un vedèu dei doas tèstas, una femna giganta, un buòu marin
dotat de la paraula e que s’exprimissiá dins totei lei lengas, un moton dei
sièis patas, una cabra dançant sus la còrda regda, de moninas fasènt l’exercici
dau fuòc, de chins sautant a travers de ceucles ; quant ai dròlles, ne’n
avián pas ausit parlar.
Restava pas qu’a explorar lei rompents e lei gravas. Òm s’i portava en
fola, e, causa singulara ! l’escapada
d’aquelei maufatans s’èra pas presentada dins sa realitat a l’esperit de degun,
quora, a la lusor dei fanaus qu’esclairavan la marcha, se veguèt Bibia drech
sus un barri de ròc, lo braç espandit vers lo larg, mostrant ansin qu’èra lo camin
qu’aviá pres, e qu’èra per aquí que lei faliá querre.
Un solet crit. Se roncèron cap au cai. Se comptava lei pichòteis
embarcacions qu’èran restadas dins lo pòrt. Compte fach, ne’n mancava una.
Èran a la mar leis enfants.
De seguir, de segur...
