 |
| Escòla dei dròlles de Sant-Miquèu dins leis annadas 1870. Sòrga de la fotografia: Histoire de l’école – Ecole de l'Horizon (ac-nantes.fr) |
Capítol XXIII
Educacion
Es aquí, dins aqueu paradon, qu’acabèron la sason en
auton. Aquelei que possedisson la tèrra e l’ostau onte son nascuts, ont an
grandit, s’avisan pas de tot çò que pòu i aver d’enebriant dins lo sentiment de
la proprietat. M’es donat de saupre qu’aquelei, per son trabalh chanut, per son
coratge e son intelligéncia, son parvenguts, coma En e Na Enric, a aquesir la
teulissa que leis assostan, aquela teulissa fuguèsse la mai modèsta dau monde. Òm
aima a se representar lo bonaür d’un parèu ligat ambe tant de tendrum. De
lòngueis annadas d’espròvas avián nosat lei liames que leis estacava l’un
l’autre d’un biais mai fòrt, e lo bonaür que ne’n gaudissián mai pregond, sei
lagremas se ne’n remembravan.
Octòbre se mostrèt prodigue en jorns bèus. L’èr viu e
pur qu’òm respira sus aquelei planestèus arribava ai paumons de Marc coma lo
buf doç de l’ocean ; lei bosquets, lei pargues aigats de lutz, vestits de
porpra e d’aur, lo consolavan de la mar
absenta. Na Enric, a pron pena installada, regnava e senhorejava ja. Plantava
de rosiers, talhava lei massís, dessenhava de lèas, corrigissiá d’aquí d’enlai
lei bolegadís tròp rufes dau terren, e s’alassava pas de caminar dins son
reiaume polit. Bastava de quauquei minutas per ne’n faire lo torn sensa
preissar lo pas ; mai, coma i preniá cada còp un plaser novèu, li semblava
que se preniá per la mèstressa d’un domèni que s’acabava jamai.
Ansin coma se fa generalement dins lo monde dempuei
que lei viatges son venguts aisits e veloces, En Enric quitava París lo ser per
s’anar jónher lei sieus ; se retrobavan a l’ora dau sopar, tant joiós de
se reveire coma se s’èran pas vists la velha. Novembre copèt cort dins aquela
vida urosa. La cisampa èra venguda. S’entornèron dins sei barris d’ivèrns, e
fòrça foguèt de reconéisser que lo cortieu de la carriera dau Bac, esgaudit per
lei fuòcs dau fogau, aviá tanben sei bòns costats.
— Nani, car molher, çò diguèt En Enric a sa dòna,
d’autrei suenhs te sònan. Tot çò que
podiás faire per la prosperitat e per l’onor de l’ostau nòstre, l’as fach,
e l’as ben fach : es a tu que dèu
sa bòna reputacion. M’alassarai jamai de m’inspirar de tei consèus ; mai, ten-te
lo per dich, siás desenant retirada deis afaires, tu. Te sòbra un pretzfach mai
seriós a complir : aparténes a ton fiu dins son entier. Marc grandís.
Quauqueis annadas puei, e deurem se separar d’eu, començarà la vida de
collègi ; mai es una educacion promièra e solas lei maires son fachas per la
donar a seis enfants. Òc, elei soletas an lo secret de fargar aquelei joinei
còrs e d’i estampar d’impressions qu’escafaràn jamai. Quau mielhs que non pas
tu saupriá s’aquitar d’aqueu dever ? Ta doçor, ta paciéncia, ton tendrum
porgiràn de bònei fruchas. Nòstre fiu a de bòns biais, auràs pas qu’a lei
desvolopar. Li ensenharàs sensa pena l’amor dau ben e de l’onestetat, e sortirà
de tei mans tot alestit a venir òme.
Fuguèt aspre mai cortet l’ivèrn. Tre que lei promiers
solèus d’abriu, la maire e l’enfant prenguèron la volada, e anèron folejar
totei dos dins lo claus onte lo mèstre dei ceremonias campèstras, èra la prima
que vòle dire, aviá passat davant per festejar son retorn. Jamai, Dòna de la nauta
torn, acompanhada de sénher son Prince, èra estada recebuda dins sei domènis
dins tota sa pompa.
Son intrada fuguèt saludada per un còr de boscarlas. Dos
castanhiers formavan au dessús de sei tèstas un pali naturau que mancava pas de
plumacho. Un merle leis arenguèt. Totei lei quinçons, totei leis auriòus vesins
sovetavan la benvenguda, mentre que lei lilàs balançavan au buf de la cisampa,
coma d’encesiers, sei rasins odorants. Lo vergier, dins seis ajusts, porgissiá unencament
ais uelhs que begulejavan de teletas blancas e ròsas. Lei abelhas vonvonejavan sus leis esparcets,
lei violetas e lei primavèras formiguejavan pròche dei lèas : d’en pertot l’ebrietat
de la vida.
Aquelei costieras de Sevras e de Belavista, desertadas
durant l’ivèrn e purificadas per quauquei mes de solesa, an una flor de respelida
que se fau despachar d’acampar avans que lei ciutadans ne’n aguesson profanat
la gràcia vierginala.
Lei jorns de bòna astrada an pas d’istòria. Lei mes
seguissián lei mes, lei sason succedissián ai sasons. Marc grandissiá sota l’ala
de sa maire. Pense pas que deguna educacion promièra aguèsse jamai costat mens
de pretzfach. Marc èra nascut ambe lo sentiment deis armonias e dei beutats de
la natura, aviá aprés sensa forçar a letrejar lo nom de Dieu dins lo libre de
la creacion. Lei exemples qu’aviá sota leis uelhs valián tot un cors de morala.
L’estrecha union de sei gents, l’afeccion, lo respècte que testimoniavan de lònga
l’un per l’autre ne’n disián mai qu’un traitat de bonaür e dei devers de la
familha. Urós leis enfants que son totei abalits dins un monde de tendrum !
La vida dins son entier ne’n resta estampada.
Marc, a dètz ans, sabiá pas grand causa : mai lo
bòn gran fruchava ja dins son còr, tot prometiá a.n eu un esperit drech, una
arma regda. La mena de nostalgia qu’aviá aducha dau Poliguen s’èra avalida pauc
a cha pauc. Pasmens lei rumors foscas qu’emplissián lei bosquets au calabrun,
lei napas de verdura solevadas per un vent d’auratge, la nebla dau ser ò dau
matin amolonada a l’orizont, la vela d’una embarcacion esclairant lo fons dau
paisatge, lo cabuçavan dins un pantais estranhi, coma s’aguèsse retrobat subran
dins aquelei bruchs e dins aquelei aspèctes un resson, un rebat, un imatge de l’ocean.
Se parlava plus de la Ròca dei Gabians eu, parlava
soventei fes dau Poliguen e de seis estajants. Norrissiá l’espèr d’i tornar,
èra aquí la mai cara dei desiranças ; mai, franc de l’embeliment que nos
entorna ai luòcs ont avèm patit, comprenèm que Na Enric fuguèsse pas temptada
de reveire aqueu maratge que lo remembret èra un esglari. Totei relacions,
pasmens, avián pas calat ambe lo pòrtet ; lo curat de la borgada de Batz
de temps en quora ne’n donava de nòvas.
Es per lo bòn curat qu’aprengueriam la mòrt de Bibia.
Un matin, lo bedigàs èra estat recampat
sensa vida sus lo lindau meme de l’ostalet onte restava a passat-temps Na
Enric. Lei personas caritablas que s’èran encargadas de lo sepelir avián trobat
sus eu un detier de pèu penjat a son còu per una ficèla : pecaire Bibia !
paure pichon Bibia, pecaire !
Marc, a dètz ans, laissava l’ostau pairau per intrar a
l’institucion de Santa-Barba-dei-Camps. Aquel establiment de Fontenai-dei-Ròsas,
ben mai vielhòt qu’aqueu de Vanvas, fa coma lo trach d’union entre la vida de l’ostau
e lo regime dau collègi.
Lo dròlle, doas annadas mai tard, intrava a
Santa-Barba de París. Aqueu nom de Santa-Barba, carivent per tant de familhas,
ne’n pòde, per ma part, l’escriure sens esmai. Tòrne veire en l’esrivent leis
èstres bòns e polidets que me l’an fach aimar, lo venerable Labrouste[i],
Alexandre Bixio[ii], tant
viu, tant devodat a la glòria de l’institucion, e aquela familha Guérard[iii],
tant urosa alora e tant digna de l’èstre, tant crudelament esprovada dempuei.
La mòrt a prés leis uns, a tustat leis autres dins seis afeccions lei mai pregondas.Servam
preciosament la memòria d’aquelei que son plus. Lei bontats d’aquelei que
subrevivon s’escafaràn jamai dins nòstrei còrs : posquesson reçaupre aquí
lo testimoniatge de nòstra lònga e etèrna amistat.
Me pense pas que lo jove Marc Enric ague mandat a
Santa-Barba un viu esclat. Ai furnat dins lo libre d’aur de l’institucion sens
i trobar son nom. Òm se remembra pas qu’ague pescat per excès de pretzfach ni
mai que fugue èstat per sei mèstres e sei condisciples un subjècte d’edificacion ;
mai es permés d’afortir, sensa crenta d’èstre messorguier, que preseva ai mèstres,
ai condisciples e au monde. Generós, tot a totei, aguent ren que tengue, sempre
lèst ai bacèus tre que s’agissiá d’aparar lei fèbles e leis oprimits, aviá l’esperit
viu e large, lo còr valent e brave.
Dise ren de sei bòns biais. Rebèlle ai lengas mòrtas, s’anava
puslèu vers lei sciéncias exactas. La geografia l’atirava ; lei lecturas
que li agradavan mai èran de relacions de viatge. Sensa dobte, ais oras de
recreacion, sei cambaradas se chalavan de sei racòntes de la Ròca-dei-Gabians :
se parla encara, a Santa-Barba, deis ors de Spitzberg e de l’illa de Tambolina.
(de seguir, de segur...)
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada