dimecres, 17 d’agost del 2022

La ròca dei gabians, episòdi 24 e fin

 

Retrach de Corto Maltese per Hugo Pratt
Sòrga: .https://www.passion-estampes.com/toiles-BD/toile-corto-maltese-dedicated-70x100.html 

Capítol XXIV

Vocacion

Coma totei lei gents, En e Na Enric s’inquietavan ja de l’estat que Marc embraçariá. Consultant sei rasons e seis ambicions personalas, lo parèu auriá aimat a çò que prenguèsse un jorn la direccion deis afaires, e pasmens, per aquò, mancavan de bòn sens. Luenh de regardar lo comèrci coma una condicion inferiora, lo presavan fòrça ; i vesián un desbocat mai fecond qu’aqueu, per ansin dire, dei fonccions publicas, e pensavan pas que lo comptador d’un magasin, onte s’assetan l’onor e la probitat, foguèsse mens digne de consideracion que lo burèu d’un ministèri.

Coma avián d’idèas regdas e arrestadas aquí dessús, s’èran fach d’avança une lei de laissar lo fiu liure completament ais ocupacions de sa vida ; mai coma aqueu semblava veire dau marrit uelh totei lei mestiers e que testimoniava pas de preferéncia, òm podiá creire que, lo moment vengut, se tornariá sensa resisténcias ai vòts de sa familha. Vaquí lo pantais que En e Na Enric caressavan en secret. L’ora sarrava ont anavan se derevelhar totei dos en fàcia de la realitat : mai qué revelh !

Marc veniá de manjar dins sei setze ans. La sason dei vacanças tocava a sa fin : l’aviá passada a la campanha, pron tristonet. Aqueu jovent èra plus parier ; un cambiament dei grands s’èra fach d’espereu. Ben qu’aguèsse aimat sei gents d’un tendrum apassionat, fugissiá sei careças e cercava la solesa. Lo mai sovent, coma èran aquí, se mostrava silenciós e pensadís. Èran ja lei promièrei neblas que s’arboran au matin de la vida ? La maire l’aviá interrogat mai d’un còp, de badas.

— De qu’as, dròlle ? disiá ; car as quauqua ren. Siam pas coma aquò a ton atge. De que s’es passat ? Qué se passa ? Dubrís ton còr. Vòle tot saupre.

Èra estat vint còp sus lo punt de parlar, e vint còps aviá entraucat dins son pitre lo secret que voliá ne’n sortir.

Lei dos espós s’èran promés d’aver, avans la fin dei vacanças, una entrevista ambe son fiu au subjècte de l’avenidor.

Un ser, après dinar, èran totei tres recampats au salon. S’escagassava Marc, abimat dins sei soscadissas, se calava Marc : sa maire l’espinchava, inquieta.

— E be, Marc, diguèt subran En Enric, coma jutjas a prepaus d’èstre seriós avans que siegue lo temps, siguem grèu, lo vòle ben, e parlem dei causas seriosas. Manjas dins tei setze ans, car fiu, es l’atge onte lei gosts e leis inclinacions se desvelan, onte l’esperit branda e cerca sa via, onte comença a ponchejar la pressentida dau mestier qu’embraçarem mai tard. La causida d’un estat devent influir sus nòstra existéncia tota, es temps d’i pensar ara e mai conven de s’i alestir longament. Entreveses dins l’avenidor una pausicion que t’atira mai que non pas una autra ? Qué desiras faire un còp leis estúdis acabats ?

Partiguèt d’aquí per passar en revista lei estats dispariers que se presentan a l’intrada de la vida sociala, l’administracion,  lei pònts e levadas, la magistratura, lo barrèu, totei lei professions liberalas, e a cada question s’adreiçava a Marc, e Marc respondiá sensa relambi :

— Nani, mon paire, es pas aquí çò que m’atira.

— Ansin, totei lei mestiers te son egalament indiferents, ne’n estimas pas un ? De totei lei vias dubèrtas a l’intelligéncia e a l’activitat de l’òme, lo comèrci es aqueu, pasmens, que m’agrada lo mai. T’agradariá pas d’i intrar ?  T’estimariá de prene un jorn lo baile deis afaires nòstres, de l’ostau nòstre ?

— Nani, respondeguèt Marc, segur aquò me fariá onor de seguir lei piadas de mon paire. Es aquò qu’auriáu causit… se finalament l’astrada m’aviá pas butat, apondèt d’una votz trantalhanta.

A.n aquela revelacion susprenenta, Na Enric freniguèt coma s’èra estada mossegada au còr per çò que sentissiá ; totei leis esglaris, totei lei terrors dau passat, coma de trevas que menaçavan, veniá de s’arborar davant ela.

De son caire, NE Enric, d’un biais marrit, èra pas gaire estonat :

— Te comprene pas, çò diguèt. S’as una vocacion, perqué nos ne’n faire un mistèri ? D’onte ven que trantalhas a nos ne’n fisar pas lo secret ? Sabes lo tendrum qu’avèm per tu; sas que remonta pas a.n aièr ; aqueu tendrum a setze ans, fai ton atge tot bèu just e fai ton atge tot parier.

Marc regardèt un a cha un, son paire, sa maire puei, enfin prenguèt sa tèsta entre lei mans, e ausiguèron que plorava.

Na Enric blanquinejava coma una mòrta.

— A ! malaüros, vòls faire marin ?

— Marin, tornèt dire lo paire espantat.

— Òï, nos vòu laissar, eu. Aquí son ambicion !

— Nos vòls laissar Marc ? Nos vòls laissar, mon amic ? I aviá tant de mestiers e aqueu que causisses es aqueu que te permetriá de nos laissar ? T’enujas doncas dins ta familha ? Avèm doncas pas sachut nos faire aimar de tu ? Diga, mai coma s’i faliá prene ? Èras tot per nosautres, èras lo solet au monde per nosautres, e vas nos laissar venir vièlhs dins lo tristum e l’abandon !

E de lagremas, e de senglòts.

S’arborèt fin finala Marc.

Atirèt dins sei braç son paire e sa maire, e lei quichant totei dos sus son pitre :

— Plores pas mamà, plores pas paire mieu ; vos laissarai jamai. Ma vertadièra vocacion, lo sentisse a.n aquela ora, es de viure pròche de vos en vos aimant lo mai fòrt possible.

Aquel incident, que semblava acabat, devriá s’endraiar mai que mai.

Marc aviá représ lo cors de seis estúdis ; ne’n faliá fòrça per apasimar lo parèu dins la calama. Dins lo treból de sa consciéncia, En e Na Enric s’interrogavan estansinats. S’èra seriosa la vocacion de Marc, avián-ti lo drech de n’en acceptar lo sacrifici ? Coma l’acceptavan, avián-ti pas cedit a un movement de tendrum egoista copable ? Èran-ti segurs de n’aver pas consultat son bonaür e non pas abusar d’un moment de suspresa e d’atendriment per desvirar a son profiech l’astrada d’aqueu jovent ? Se demandavan s’èra dau dever absolut deis enfants de s’immolar a la familha, ò, se au contrari, èra pas au ròtle dei gents de s’immolar a seis enfants.

Na Enric mai que mai, qu’aviá vist espelir la vocacion de son fiu, e que, ara que se ne’n avisava, sabiá per quntei rasigas aquela vocacion li teniá au còr, Na Enric viviá en preda dei perplexitats lei mai crudelas. Marc, lei jorns de sa sortida, cargava una cara urosa e sorrisenta : mai aquò l’enganava pas la maire e, sota aquelei semblanças de resignacion aisida, devinhava la constrencha e l’esfòrç. Se lanhava pas de l’observar amb una sollicitud socitosa, e, a cada sortida novèla, li trobava d’uelhs mai làs, lo frònt mai pale, lei gautas mai magras.

Ne’n eriam aquí, quora un ser de novembre, a la velhada, reçaupèron la visita dau prefècte deis estúdis de Santa-Barba. De liames d’intimitat existissián entre elei, ansin aquela visita aviá ren de ben estonant ; mai après s’èstre tocat la man coralament :

— Mei bòns amics, diguèt Sénher Guérard, complisse un dever en vos venent trobar. S’agís dau fiu vòstre. Vos lo deve pas escondre mai longtemps, que nos dona d’inquietuds a totei, e dei mai grèus. Ven triste mai triste ! Sa santat s’altera, ne’n patisson seis estúdis. La causa d’aqueu cambiament, la coneissètz vosautres, tant coma ieu. Es temps, va crese, de faire quauqua ren.

» Fai un brieu, desenant, que vive au mitan de la jovença ; tot çò que la pertoca m’es pas estrangier. Ai vist se desvolopar a l’entorn de ieu, fòrça vocacions, ne’n ai bailejat quauqueis unas, ne’n ai pas rescontrat de mai imperiosa qu’aquela de la mar. I a aquí un encantament, un pivelament, un entrainament fatau, e contre elei totei lei resisténcias se venon rompre.

» Sabe que Marc, dins un vam de tendrum que m’estona gaire, vos a sacrificat ambe larguesa de sei gosts e  de son gaubi ; mai, lo sacrifici, leiau, sincèr es mai que mai tarrible, e ne’n garda au còr una macadura que jamai podriá se sonhar. Pensatz-i, la causa ne’n vau la pena. Es assumir un responsabilitat pesuga que d’anar contre aquela vocacion d’un jovent, quora aquela vocacion, que vau de l’aur pasmens, se manifesta per de simptomes que ne’n siam temoins tant lei vesèm violents.

» Podèm crànher que prene mestier per obligacion, podriá, benlèu, se desvelar coma un fracàs. Auriatz pas a vos reprochar sei fautas e sei malaürs ? Vos esconde pas çò que pòu i aver de dolorós per de gents benvolents e afectuós coma siatz, a veire son enfant unenc causir un estat que lo condamna a viure luenh de sa familha, de lònga ; mai siam ben d’acòrdi, lei gents que se flatan de venir vièlhs environats de seis enfants, s’embullan.

» Sensa dobte, en cedant ai desiranças dau Marc, vos alestissètz fòrça pegins dins l’avenidor, mai tanben fòrça  jòias. I aurà lei desparts, i aurà lei retorns. Vòstrei pegins seràn de grandei dolors, mai vòstrei jòia seràn d’una bèla ebrietat. Pas res dins aqueu monde d’aquí qu’ague seis imperfeccions ; l’abséncia lo mai grand dei maus, a lei sieunas. Aquela vida d’emais sempre renovelats, escapan ai fresilhaments dau cada jorn, ais atebesiments inevitables ; espandís leis orizonts de l’arma umana e ne’n descubrís pas que lei grands costats ; permet ais affeccions de sarrar aquela vivacitat, aquela sabor, aqueu peu foletin que resistís tròp rarament a una lònga abitud de la teulissa domestica.

» Ai constatat que lei joinei marins son dei mai tendres e dei mai amables. Coma mestier, ne’n vese pas dei mai grands ; es ja la marca segura d’una natura ben singulara de se sentir emportar vers ela.

» Aquí, mei bòns amics, çò que teniáu a vos dire. Pensatz, recampatz-vos. M’a semblat que l’avenidor dau fiu vòstre èra en dangier ; ai fach mon dever tot vos ne’n avisant. »

Lo meme ser, en preséncia de En Guérard, l’immolacion fuguèt consomada dins un transpòrt d’amor e de dolor. Tre lo lendeman, sensa laissar Santa-Barba, Marc intrava a l’escòla preparatòria per la marina. S’i anèt après una lònga charradissa, e, a la resisténcia qu’opausava promier, auriam poscut veire d’espereu una victima que de parents testards sacrifican a seis interèsts personaus. Marc tocava quasi au limite d’atge, e aviá plus meme una annada dins son entier per s’alestir ais examens que devián li dubrir ò li barrar l’escòla navala : anava complir en quauquei mes de miracles d’intelligéncia, de pretzfach e de vòia.

Amb aquela orra velocitat leis tèrmes que cranhissèm venon fondre sus nòstrei tèstas ! Òm a davant se de messadas e d’annadas, semblan que lei datas fatalas arribaràn jamai ; s’abrivan e se succedisson coma de còps de tròn. Òm comptava sus un desralhament de l’astrada : a l’ora dicha, lo trin intra en gara. Marc passèt seis examens, fuguèt admés au Borda, ne’n sortiguèt doas annadas puei, sensa qu’una palheta aguèsse enganat l’enavans dei causas : aguessiam dich que tot aquò s’èra fach d’un jorn solet, per encantament.

E ara qu’es partit, ara que naviga per leis oceans luenh, lei dos autres comptan lei setmanas, esperan lei corriers, e s’alestisson a venir vièlhs au recanton d’un fuòc solitari. Ne’n es acabat dei jòias de l’ostau. Es plus aquí, a partit, aqueu que per sa sola présencia divertissiá la taula e poblava lo fogau ! Acceptan lo sòrt e lo suportan sensa se plànher. Es mai que mai una pensada que lei releva e lei sostenh : aiman a se dire, se dison ambe fiertat qu’a son fiu li agrada mai la glòria e leis òbras d’un mestier d’aventura que non pas lei gaudiments d’una vida aisada, que servís ja son país, qu’es apelat a lo servir un jorn amb onor, e que fin finala, que que siegon lei rescòntres que li porgís l’astrada, serà jamai lo radier au dever e a la devocion.

Sèvras, lo 31  de març de 1870.

Fin.

D’après Jules Sandeau.